I. Dünya
Savaşı'ndan yenik çıkan
Osmanlı Devleti'nin 30
Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi'ni imzalamasına karşın,
İngilizler
ateşkes koşullarına uymayarak, 3
Kasım 1918'de Musul'u işgal etti.
İngiltere, I. Dünya Savaşı'nın başında, donanmasının petrole bağımlı olmasından ötürü Basra'ya 9 Kasım 1914'te asker çıkardı. Daha sonra
Dicle Nehri boyunca ilerleyen İngiliz-Hint ordusu,
Bağdat'a 40 kilometre uzaklıktaki Selmanpak'ta giriştiği savaşta yenildi. Kut-ül Amara'da mevzilenen General Townshend ve 20 bine yaklaşan askeri, 7
Aralık 1915'ten 29
Nisan 1916'ya kadar savunmaya geçti. Kut-ül Amara'da da yenilen İngilizler, Hicaz'da Şerif Hüseyin liderliğinde
ayaklanma başlattı.
İngilizler, daha sonra,
Çanakkale'den geri çektikleri birliklerin bir kısmını bu
bölgeye nakletti. Daha iyi silahlanmış ve kendilerinden yaklaşık dört misli bir kuvvet karşısında çekilen Halil Paşa ve Kazım (
Karabekir) Bey'in kumandasındaki birlikler, esarete düşmemeyi başararak geri çekildi. 24
Şubat 1917'de Kut, 11 Mart'ta da toplam olarak 367 yıl, 4 ay ve 6 gün Türklerin egemenliği altında kalan Bağdat düştü.
Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918'de imzalandığında, petrol bölgesi olan Musul ve çevresi hala Osmanlı'nın kontrolündeydi. Ateşkesle askeri hareketlerin durması gerektiğinden, Osmanlı'nın sınırları, o anda kontrolü altında bulunan bölgeleri içerir biçimde kabul edildi. Ancak İngilizler,
Irak'ta ileri yürüyüşlerini sürdürdü ve petrol bölgelerine, 3 Kasım 1918'de el koydu.
Musul sorunu ve yine ayaklanma
Lozan'da
Türkiye ile İngiltere'ye bırakılan Musul sorununun çözümü konusunda, Milletler Cemiyeti Konseyi,
29 Ekim 1924'te yaptığı toplantıda Musul'u dışarıda bırakarak Türk-Irak sınırını geçici olarak saptadı. Lozan Konferansı uyarınca dokuz ay içinde
anlaşma sağlanamazsa konu Milletler Cemiyetine gidecekti. Bu arada,
Ağustos 1924'te Nasturi Ayaklanması baş gösterdi. Ayaklanmanın bastırılması için askeri harekat sürerken, Milletler Cemiyeti 20 Eylül'de Musul sorununu görüşmeye başladı. Türkiye'nin, Musul'da plebisit yapılması önerisine İngiltere karşı çıktı.
Türkiye'nin başlattığı askeri harekat sırasında Türk ve İngiliz birlikleri arasında yer yer çatışma yaşanması üzerine İngiltere, 9 Ekim'de Türk birliklerinin 48 saat içinde geri çekilmesini istedi. Türkiye de geçici bir sınır çizilmesi amacıyla Milletler Cemiyetine başvurdu. 29 Ekim 1924'te geçici sınırın saptanması üzerine, sorun geçici olarak dondurulmuş oldu.
Musul konusundaki görüşmeler 1925'te de sürdürüldü ve 5 Haziran 1926'da bir anlaşmaya varıldı. Buna göre Türkiye, Musul petrollerinin gelirinden 25 yıl süreyle yüzde 10 pay almayı kabul ederek, haklarından vazgeçti.
Belli başlı diğer olaylar
31 Ekim
1517- Martin Luther, Protestanlığı ilan etti.
1661- Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa öldü.
1831- Takvimi Vekayi yayına başladı.
1919- Sütçü
İmam, Kahramanmaraş'ta
Fransız işgalcilere ilk kurşunu attı.
1922- Mussolini,
İtalya Başbakanı oldu.
1952- ABD, ilk
hidrojen bombası denemesini Marshall adalarında yaptı.
1963-
Askeri
Yargıtay,
Talat Aydemir, Fethi Gürcan, Osman Deniz
ve
Erol Dinçer'in idamını onayladı.
1963- 50. kez milli formayı giyen Fenerbahçeli
futbolcu Lefter
Küçükandonyadis'e şeref
madalyası verildi.
1963- Besteci Mesut Cemil 62 yaşında öldü.
1967-
Kıbrıs Türklerinin, Rum çetelerinin saldırılarına maruz
kaldığı günlerde, Rauf
Denktaş gizlice
adaya girdi.
1984-
Hindistan Başbakanı İndra Gandhi, Sih muhafız
tarafından öldürüldü.
1989- Turgut
Özal, Türkiye'nin Sekizinci Cumhurbaşkanı seçildi.
1992-
Vatikan, dünyanın güneşin çevresinde döndüğünü söyleyen
Galileo'nun haklılığını teslim etti.
1993- İtalyan yönetmen Federico Fellini öldü.
1993-
Yazar Berna Moran 72 yaşında yaşama
veda etti.
2003-
Öykü ve oyun yazarı Fuat Örer 64 yaşında
İstanbul'da öldü.
2007-
Erdal İnönü, ABD'de
tedavi gördüğü hastanede
vefat etti.
1 Kasım<
1604- William Shakespeare'in trajedisi ''Othello''nun ilk
gösterimi
Londra Whitehall Palace'da yapıldı.
1922- S
altanat ve Halifelik makamları birbirinden ayrıldı ve
saltanat kaldırıldı.
1927-
Mustafa Kemal Paşa ikinci kez Cumhurbaşkanı seçildi.
1928- Yeni Türk harfleri kabul edildi.
1929-
Ankara'da ''
Anadolu Halk Bilgisi Derneği'' kuruldu.
Derneğin 124 sayı çıkan ''Halk Bilgisi Haberleri'' adlı
dergisi de yayımlanmaya başlandı.
1934- Ankara Kızılay'da
Güven Anıtı açıldı.
1936- Ankara Devlet Konservatuvarı öğretime başladı.
1951-
Cezayir Ulusal Özgürlük Cephesi, Fransa'ya karşı
savaş başlattı.
1954- Cezayir bağımsızlığını kazandı.
1958- Şair Yahya Kemal Beyatlı 74 yaşında İstanbul'da vefat etti.
1959-
Tiyatro ve sinema sanatçısı Halide Pişkin 53 yaşında öldü.
1962-
Sovyetler Birliği, Mars'a ilk roketi fırlattı.
1993-
Cumhuriyet tarihinin ilk din şurası toplandı.
1995- Eski
Yugoslavya devletleri ile
Bosna barış görüşmeleri başladı.
2001- Çin'in Ukrayna'dan satın aldığı yüzer kütle
Varyag,
İstanbul Boğazı'ndan geçti. Varyag, 2 Kasımda da
Çanakkale Boğazı'ndan Ege'ye çıktı.
2007- Japonya'nın Hiroşima kentine
atom bombası atan B-29 uçağının komutanı ve pilotu Paul Tibbets 92 yaşında öldü.
2 Kasım
1870- İstanbul'da ilk mizah dergisi Diyojen'in birinci sayısı yayımlandı.
1914-
Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.
1918- Enver, Talat ve
Cemal paşalar, beraberindekilerle bir
Alman gemisi
ile yurttan ayrıldı.
1934- İçişleri Bakanı Şükrü (Kaya) Bey'in genelgesiyle
radyo
programlarından alaturka musiki kaldırıldı.
1936- İngiltere'de BBC, düzenli TV yayınına başladı.
1950- İrlandalı eleştirmen ve
Nobel ödüllü yazar George
Bernard Shaw 94 yaşında öldü.
1964- Suudi
Arabistan Kralı Suud tahttan indirildi; yerine
Prens Faysal getirildi.
1970- Salvador Allende,
Şili Devlet Başkanı oldu.
1989-
Malatya Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.
1990- Fener Rum Ortodoks Patriği
Bartholomeos göreve başladı.
1996- Tiyatro ve sinema sanatçısı Duygu Ankara öldü.
1998- Prof. Dr. Bahri
Savcı, İstanbul'da öldü.
2004-
Birleşik Arap Emirlikleri devlet başkanı Şeyh Zayid Bin Sultan El
Nahayan öldü, yerine oğlu Şeyh Halifa Bin Zayid El Nahayan geçti.
2005- Türk radyo ve televizyonculuğunun önemli isimlerinden
Altan Aşar, İzmir'de öldü.
3 Kasım
1493-
Kristof Kolomb, ikinci seyahatinde Karayip Adaları'nı keşfetti.
1507- Leonardo da Vinci'ye Lisa Gherardini'nin (Mona Lisa) tablosunu yapma işi verildi. Lisa del Giocondo'nun kocası, eşinin üç dişinin çekilmesi ve yerlerine takma diş takılmasının ardından Da Vinci'ye ''Mona Lisa'' tablosunu ısmarladı.
1839- ''
Gülhane Hattı Hümayunu''nun açıklanmasıyla Tanzimat devri başladı.
1888- Londra'da Karındeşen Jack, son kurbanını öldürdü. 2002 yılında
cinayet romanları yazarı Patricia Cornwell, araştırmaları sonucu
Karındeşen Jack'in, İngiliz empresyonist
ressam Walter Richard
Sickert (1860-1942) olduğunu iddia etti.
1912- Tamamı metalden yapılmış ilk
uçak, Fransa'da, pilotlar
Ponche ve Prinard tarafından uçuruldu.
1918- İngilizler Musul'u işgal etti.
1921-
New York'ta süt taşıyıcıları greve gitti ve binlerce galon
süt, New York caddelerine döküldü.
1936- Ankara'da
Çubuk Barajı açıldı.
1957- Sovyetler Birliği, ikinci yapay uydu Sputnik II'yi yörüngesine fırlattı. Bu uyduda, uzaya giden ilk
hayvan olan Laika adlı köpek de bulunuyordu.
1969- Fenerbahçe'nin ve milli takımın unutulmaz kaptanı
Zeki Rıza Sporel öldü.
1971- Tarihi
Tepebaşı Tiyatrosu,
yangın sonucu harap oldu.
1983-
Atatürk Barajı ve
Hidroelektrik Santrali'nin temeli atıldı.
1992- İllionis'te Demokrat Carol Moseley-Braun, ABD Senatosuna
seçilen ilk
siyah kadın oldu.
1996- Susurluk'taki
trafik kazasında eski İstanbul Emniyet Müdür
Yardımcısı Hüseyin Kocadağ ile beraber üç kişi öldü, DYP
Şanlıurfa Milletvekili Sedat Edip Bucak yaralandı. Ölenlerden birinin ''Mehmet Özbay'' sahte kimlikli
Abdullah Çatlı olduğu saptandı.
4 Kasım
644- Halife Hz. Ömer, Medine'de suikast sonucu vefat etti.
1879- ABD'li James J. Ritty, yazar kasayı geliştirdi.
1909- Bağdat Demiryolları kapsamında yapılan
Haydarpaşa Garı
törenle açıldı.
1922- Son Osmanlı hükümeti (Tevfik Paşa kabinesi)
istifa etti.
1922- Osmanlı Devleti'nin resmi gazetesi Takvimi Vakayi yayınını durdurdu.
1922- İngiliz
arkeolog Howard Carter ve ekibi, Tutankamon'un
mezarını keşfetti.
1937- Mark Twain Cemiyeti, Atatürk'e madalya verdi.
1940- İngiltere, Girit'i işgal etti.
1946- BM Eğitim,
Bilim ve
Kültür Örgütü (
UNESCO) kuruldu.
1950- Türkiye,
Avrupa İnsan Hakları Bildirisi'ni imzaladı.
1951- Din
dersi ilkokullarda ders programına alındı.
1956- Sovyet güçleri Macaristan'a girdi.
1979- Tahran'daki ABD elçiliğini işgal eden Humeyni yanlıları,
elçilik görevlilerini rehin aldı.
1982- Şeyhülmuharririn
Burhan Felek 93 yaşında vefat etti.
1983- Gazeteci, yazar ve
siyaset adamı Doğan Avcıoğlu 57 yaşında öldü.
1984- Şair Ümit
Yaşar Oğuzcan 58 yaşında yaşamını yitirdi.
1995-
İsrail Başbakanı İzak Rabin, bir öğrenci tarafından öldürüldü.
2008- ABD'De, Demokrat Partili aday
Barack Obama,
ülke tarihinin
44. başkanı seçildi ve ilk siyahi başkan olarak tarihe geçti.
5 Kasım
1638- IV. Murat komutasındaki Osmanlı ordusu Musul'a girdi.
1757- Prusya Kralı II. Frederic, 7 Yıl Savaşları'nda Fransa'yı,
Rosbach'da yendi.
1791- Besteci Wolfgang Amadeus
Mozart, Viyana'da 35 yaşında öldü.
1840-
Afganistan, İngilizlere teslim oldu.
1895- New York Rochester'dan George B. Selden, benzinle çalışan
otomobil için ilk ABD patentini aldı.
1914- İngiltere, Türkiye'ye savaş ilan etti.
1919-
Gaziantep, Fransızlar tarafından işgal edildi.
1922- İsmet Paşa başkanlığındaki
TBMM Delegasyonu, Lozan
görüşmelerine katılmak üzere, İsviçre'ye hareket etti.
1925- Ankara
Hukuk Fakültesi, Atatürk tarafından açıldı.
1930- İlk televizyon reklamı Londra'da gösterildi.
1973- Geleneksel Türk tiyatrosunun son temsilcisi
İsmail Dümbüllü 86 yaşında öldü.
1988- 1931 yılında Türkiye Güzeli seçilen Naşide Saffet Esen öldü.
1991- Filipinler'de selde yaklaşık 7 bin kişi öldü.
2006- Eski başbakanlardan
Bülent Ecevit vefat etti.
6 Kasım
1893- Besteci Peter İlyiç Çaykovski 53 yaşında St. Petersburg'da öldü.
1913- Hintli lider Mahatma Gandhi tutuklandı.
1917-
Finlandiya bağımsızlığını ilan etti.
1917- Bolşevik Ekim Devrimi (eski Rus takvimine göre Ekim 25):
Lenin ve Troçki, Petograd'da kontrolü ele geçirdi.
1918- Çanakkale Boğazı, İngiliz ve Fransızlarca işgal edildi.
1936- İzmit'te kağıt ve karton fabrikası açıldı.
1955-
Kayseri Şeker Fabrikasında üretime başlandı.
1979- Türkiye'de ''Hoş Memo'' olarak tanınan çizgi bant
''Li'l Abner''in yaratıcısı All Capp 70 yaşında öldü.
1981- YÖK Yasası yürürlüğe girdi.
1983- Ressam Münif Fehim öldü.
1989-
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalkınma
İdaresi Başkanlığı kuruldu.
2009- Türk dil bilimci
İlhan Ayverdi, 83 yaşında vefat etti.