İmamdan sonra kılınan rekatlarda Sübhaneke, Fatiha ve zammı sure okunacak mı? Namaza nerede yetişilirse o rekat kılınmış sayılır? Dördüncü rekatın rükusundan sonra namaza yetişilirse cemaat sevabı alınır mı? Namaz, insanın ruh ve kalbiyle yıkanması, Allah'ın huzuruna kabul edilmeye hazır hale gelmesi demektir. Bu yönüyle o, insanın manen inşiraha kavuşmasını temin eden müstesna ve hususi bir ibadettir. Onun sayesinde kul, hem kalbî huzura kavuşur hem de Yaratan'ının rızasını kazanmış olur. Namaz, insan hayatında günde beş defa bu inşirahı temin eder. Onda huzur bulamayan bir insan, hiçbir yerde huzur bulamaz. Günde kılınan beş vakit namaz, kalbi hayatında yükselmek isteyen gönüller için, günde beş defa mirac yapmak ve Allah'a ulaşmak için merdiven vazifesi görür. Bize düşen görev Rabb'imize yaklaşma noktasında bir merdiven vazifesi gören namazı hakkıyla kılmayı öğrenmek ve onu eda etmektir. Öteden beri cemaatle namaz kılarken cemaate sonradan yetişen kişinin namazı nasıl tamamlayacağı hususu hep kafaları karıştırır. Aslında mesele hiç de zor değildir. Öncelikle birkaç prensibi net olarak kavramak gerekir: 1 - Cemaat namazına, imam ilk rekatın rükûsundan doğrulmadan önce yetişen kimseye müdrik (cemaate yetişen) denir. Müdrik, imama namazın başından sonuna uymuş olduğundan, bütün namazı imamla birlikte kılar. 2 - Cemaatle namaza sonradan yetişmede, herhangi bir rekat için rükû yapılıp yapılmaması esas alınır. 3 - İmam, rükûdan kalkmadan önce yetişerek, en az bir defa subhâne rabbiyel azim deme süresinde imamla birlikte rükû yapan kimse o rekata yetişmiş olur. Dolayısıyla bu rekatla ilgili herhangi bir işlemi kaza etmesi gerekmez. Mesela, imama ilk rekatın rükûsunda yetişen kimse, namaza daha başında yetişmiş demektir. 4 - İmam rükûdan kalktıktan sonra cemaata yetişen kimse, o rekatı bütünüyle kaçırmış olur, secdeleri imamla birlikte yapar, sonraki rekata kalkar. İmamla birlikte üç rekat kıldıktan sonra kaçırdığı bir rekatı imam selam verdikten sonra tamamlar. 5 - Namaza imamla beraber başlayamayan, yani imama sonradan uyan kimseye mesbuk denir. Mesbuk, kılamadığı rekat veya rekatları, kural olarak (tıpkı matematikteki boş kümeler gibi) boş geçmiş kabul ederek, imamın sağ tarafına/ilk selâmından sonra, kendisi selâm vermeyip 'Allahu ekber' diyerek kalkar. 6 - İmama sonradan uyan kimsenin kaçırmış olduğu rekatlar ilk rekatlar olduğu için, imamdan sonra kılınacak olan rekatlar namazın ilk rekatları olur. Bu nedenle, tek başına namaz kılarken ilk rekatta neler okunuyorsa, imam selam verdikten sonra kılınacak rekatlarda da ona göre okuma yapılmalıdır. Bundan kastedilen şey şudur: İmam selam verdikten sonra kılınan ilk rekat, namazın ilk rekatının kazası olduğuna göre, bu rekatta Sübhaneke duası okunur, ardından euzü besmele çekilerek Fatiha ve zammı sure okunur. İmam selamından sonra (varsa) kılınacak ikinci rekatta da zammı sure okunmalıdır. Çünkü bu da namazın ikinci rekatı yerine geçmektedir. Sabah namazının ikinci rekatına yetiştim Sabah namazının ikinci rekatında imama uyan kimse, tekbir alıp susar. Son oturuşta et-Tehiyyâtü'yü okur, imam selâm verince ayağa kalkar ve imamla birlikte kılmadığı ilk rekatı kılmaya başlar. Sübhaneke'den, eûzü besmeleden sonra Fâtiha ile bir miktar daha Kur'an okur, rükû ve secdelerden sonra oturup Tahiyyât ile Allahümme salli-barik ve Rabbenâ âtinâ dualarını okuyarak selam verir. Öğle namazının son rekatında cemaate UYDUM Kişi, dört rekatlı namazlardan birinin dördüncü rekatında imama uysa, (ayakta ya da rükuya yetişerek imama uysa) imam ile teşehhüde oturduktan sonra kalkar, Sübhaneke, eûzü Besmele, Fatiha ve bir miktar Kur'an okur. Rükû ve secdelerden sonra oturur. Yalnız Tahiyyat'ı okur. Ondan sonra kalkar. Besmele ile Fatiha'yı ve bir miktar daha Kur'an ayetlerini okur. Sonra rükû ve secdelere varır, oturmaksızın kalkar. Yalnız besmele ve Fatiha ile bir rekat daha kılarak son oturuşu yapar. Tahiyyat'ı, Allahümme salli-barik ve Rabbenâ âtinâ dualarını okuyup selam vererek namazını tamamlar. Akşam namazının son rekatında imama yetiştim Akşam namazının son rekatını imamla birlikte kılan kimse, imam selam verdikten sonra ayağa kalkar. Sübhaneke, eüzü Besmele, Fatiha ve bir miktar daha Kur'an-ı Kerim okur. Rükû ve secdelerden sonra oturur ve yalnız Tahiyyat'ı okur. Sonra "Allahü ekber" diyerek ayağa kalkar, yalnız Besmele ile Fatiha ve bir miktar daha Kur'an-ı Kerîm okuyarak rükû ve secdeleri yapar. Sonra son oturuş yaparak selâm ile namazdan çıkar. İkindi namazının ikinci rekatından itibaren cemaate DAHİL OLDUM Kişi, dört rekatlı namazların ikinci rekatında imama uyacak olsa, üç rekatı imamla kılmış olur. Teşehhüdden sonra imam selam verince ayağa kalkar. Sübhaneke'yi, eûzü Besmele'yi, Fatiha'yı ve okuyacağı ayetleri okur. Rükû ve secdelere varıp son oturuşu yapar. Selam verip namazını tamamlar. YATSI NAMAZININ ÜÇÜNCÜ REKATINDA İMAMA YETİŞTİM Kişi, dört rekâtlı namazların üçüncü rekâtından başlayarak imama uysa, imamla beraber son oturuşta yalnız Tahiyyat'ı okur. İmam selâm verdikten sonra kalkar, Sübhaneke, eûzü besmele, Fatiha ve bir miktar daha Kur'an okur. Rükû ve secdelere varır, sonra kalkar yalnız besmele ile Fatiha'yı okur. Biraz daha Kur'an-ı Kerîm okur. Yine rükû ve secdelere gider. Teşehhüde oturur. Tahiyyat'ı, Allahümme salli-barik ve Rabbenâ âtinâ dualarını okuyarak selâmla namazını tamamlar. ilk rekatın rükusunu yapmışlardı; 2. rekata kalkmalarını beklemeli miyim? Kişinin, rükûyu kaçırdıktan sonra cemaatin diğer rekata kalkmasını beklemesine gerek yoktur. Hemen imama uyup secdeye gidebilir. Her ne kadar o rekatı kılmamış olsa da namaza bir an önce başlamak güzel bir davranış olur. Cemaate, imam dördüncü rekatın rükusunu tamamladıktan sonra yetiştim... Cemaatle kılınmakta olan herhangi bir namazın son rekatına, imam rükudan kalktıktan sonra katılan bir kimse, imamla beraber hiç rekat kılmamış sayılır. Bu durumda imam selam verdikten sonra (selam verilmeden) kalkılıp, bütün rekatlar kılınır (tek başına, namaza yeni başlamış gibi). Kişi buna rağmen, cemaatle namaz kılmış gibi sevap alır. Şafii fıkhına uyan kimseler, aşağıdaki farklılıklara dikkat etmeliler: Mesbuk kimse şudur: Herhangi bir rekata, o rekata Fatiha sığacak kadar bir zaman içinde yetişemeyen kimsedir. İmam rükudan sonraki bir yerdeyse, mesbuk iftitah tekbiri getirdikten sonra, Fatiha okumasına gerek kalmaksızın imama uyar. O rekatı sonra yeniden kılar. Ama imam rükuda veya rükudan önceki bir pozisyondaysa aşağıdaki hususlara göre hareket eder: İmama yetişemeyeceği korkusu olan kimse, sünnetleri yerine getirmeksizin, iftitah tekbiri getirip hemen Fatiha'yı okumaya başlamalıdır. Buna rağmen, kişinin Fatiha'sı bitmeden imam rükuya giderse, Fatiha'nın kalan kısmı okunmadan rükuya gidilir ve imama yetişilir. Bu durumda o rekat kılınmış sayılır. İmam rükuya gittiği halde Fatiha'yı tamamlamakta ısrar ederse bakılır: İmam rükudan kalkmadan önce Fatiha'sını tamamlayıp rükuya yetişirse, o rekat kılınmış sayılır. Eğer kişi rükuya gitmeden imam rükudan kalkarsa, o rekat kaçırılmış sayılır; ancak namaz batıl olmaz (imamdan bir rükun geri kalma durumu). Eğer imam secdeye gitmek için eğilmeye başladığı halde o kişi hâlâ ayakta ise (imamdan iki rükun geri kaldığı için) namazı batıl olur; çünkü bunu geçerli bir özür olmadan yapmıştır. İmama uyan kişi rükusunda eğer Fatiha'yı terk ettiğini bilir yahut bundan şüphelenirse, bir daha geri dönmez, imam selam verdikten sonra bir rekat daha kılar. Çünkü kıldığı rekat sayılmamış olur. İmama uyan kişi Fatiha'yı terk ettiğini bilse, yahut bundan şüphelenirse, bu esnada imam da rükuya varsa, kendisi ise henüz rükuya varmamışsa, Fatiha'yı okuması vacip olur. Böyle bir kimse özrü sebebiyle imamdan geri kalmış sayılacağından, Fatiha'sını tamamlar ve kendi namazının sırasına göre imamın arkasından devam eder. Kıldığı rekat da sayılır. Ancak imamdan üç veya daha fazla rükun geri kalmamak şartıyla. Aksi halde, Fatiha suresini bitiren kimse hemen imamın bulunduğu harekete geçer (diğer hareketleri atlar) ve kıldığı rekat da sayılmaz, imam selam verdikten sonra o rekatı yeniden kılar. İmam ile beraber kılınan rekatlar namazın ilk rekatları yerine geçer. İmam selamından sonra kılınan namazlarsa sonraki rekatlar yerine geçer. Bu nedenle, tek başına kılınan ilk rekatte istiftah duası okunmasına gerek yoktur. Çünkü bu namazın ilk rekatı yerine geçen bir rekat değildir. Ancak buna rağmen, şuna dikkat etmek gerekir: İlk bir ya da iki rekatı kaçıran kimsenin, imam selam verdikten sonra kılacağı rekatlarda zammı sure okuması sünnettir. Böylece zammı sure sayısının normalde olduğu gibi ikiye tamamlanması uygundur. Sabah namazının ilk rekatında cemaate yetişemeyen bir kimse, cemaatle beraber ikinci rekatta kunut duası (sabah namazının ikinci rekatında, rükudan kalktıktan sonra okunan dua) okuyacaktır. O kimse imam selam verdikten sonra kılacağı diğer rekatte de kunut duasını okumalıdır. Çünkü aslolan kişinin kendi ikinci rekatında, rükudan sonra kunut duasını okumasıdır. Bu durumda, iki tane kunut duası okunması sorun olmaz. Tıpkı üç oturuş yapılabilme durumu gibi.