Türkiye’de yaşanan ekonomik madeni parayı da vurdu. Madeni paralar, artan bakır, çinko ve nikel fiyatları nedeniyle kendi maliyetini karşılayamaz oldu.
Küçük esnaf ve bankaların yaklaşık bir senedir yaşadığı madeni para kullanımındaki sıkıntı daha da büyüdü.
Çeşitli iş kolundaki esnaflar “Bankaya gittik, orada da yok. Koştur koştur bozuk para arıyoruz”, “metal para temininde sıkıntı yaşadığımızdan dolayı lütfen ödemelerinizi kartla yapınız” uyarıları yapıyor. Bankalar da PTT’den yüklü miktarda aldıkları madeni paralarla aylarca idare etmeye çalışıyor.
Sözcü’ye konuşan Gıda Perakendecileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Erdal Tüfekçi, İstanbul’da bu sorunun had safhaya çıktığını, marketlerin fırınlardan topladıkları bozuk para talebinde artış olduğunu söyledi.
İstanbul Fırıncılar Odası Başkanı Erdoğan Çetin ise “5-6 aydır devam eden bu sorun daha da arttı. Biz de bulamıyoruz, vatandaşlardan topluyoruz” değerlendirmesini yaptı.
ÜRETİM MALİYETİ DEĞERİNDEN FAZLA
Madeni para üretiminde kullanılan bakır, çinko ve nikel fiyatları artınca, maliyetler para değerinin üzerine çıkmış; piyasada madeni para sıkıntısı yaşanmaya başlamıştı.
Darphane verilerine göre, geçen sene bu aylarda 8,2 gram olan 1 TL’nin maliyeti 1,3 TL’yi bulmuş; 6,8 gramlık 50 kuruşun maliyeti ise 1,1 TL olmuştu.
2022’nin son aylarına gelindiğinde ise çeşitli hesaplamalar gündeme gelip, 1 TL’nin üretim maliyetinin 3 TL’yi aştığı belirtilince Darphane’den bu konuya ilişkin bir açıklama gelmiş ve bu hesabın doğru olmadığı belirtilmişti.
Hem madeni paraların maliyetiyle ilgili hem de piyasada dolaşımda olan madeni para miktarıyla ilgili güncel bir veri bulunmamakla birlikte, üretim maliyetinin daha da arttığı ve bunun piyasadaki bozuk para sıkıntısını derinleştirdiği biliniyor.
Bu soruna bir çözüm olarak 2023 Nisan’da ise Darphane, artan maliyetler nedeniyle madeni paraların gramajında değişikliğe gitmiş; ilk etapta daha hafif olan 1 TL ve 50 kuruşlar piyasaya sürülmüştü.
Ancak gelinen noktada, atılan bu adımların piyasayı rahatlatmadığı belirtiliyor.
‘PİYASADAN TOPLATILIYOR’ İDDİASI
Öte yandan, madeni para sıkıntısını sorduğumuz haber kaynakları, nisan ayında madeni paraların gramajının düşürülmesinden sonra Merkez Bankası’nın, piyasadaki eski madeni paraları, gramajını değiştirmek üzere toplatmaya çalıştığını söyledi.
Bir perakendeci, “Özellikle 1 TL’nin gramajındaki değişiklikten sonra sorun daha da arttı. Bu değişiklikten önceki madeni paraların piyasadan toplatılıp, gramajı düşürüldükten sonra yeniden piyasaya sunulduğuna yönelik duyumlar alıyoruz” diye konuştu.
Küçük esnaf ise, bulunmayan bozuk para yerine müşteriye önceden başka bir ürün verdiğini ancak fiyatların geldiği seviyeden dolayı bunun artık mümkün olmadığını, piyasaya yeni madeni paralar sürülerek bu sorunun giderilmesine yönelik çağrıda bulundu.
