NATO, ilk kez Türkiye’yi demokrasi ve insan hakları alanında eleştiren bir raporu kabul etti. Denge denetim yoksunluğunun altını çizildiği raporda siyasi kutuplaşmanın arttığı görüşüne yer verildi.
Cumhuriyet’ten Hüseyin Hayatsever’in haberine göre geçen hafta NATO Parlamenter Asamblesi (NATO PA) Güvenliğin Sivil Boyutu Komisyonu’nda kabul edilen raporda Türkiye’nin Freedom House tarafından ‘özgür olmayan ülkeler’ kategorisindeki tek NATO üyesi ülke olduğu bilgisine yer verildi.
‘Darbe girişimi vahşi’
‘Vahşi’ diye nitelenen darbe girişiminin ardından gerçekleştirilen gözaltı ve ihraçların eleştirildiği raporda şu ifadeler kullanıldı: “Darbe girişiminin ardından iki yıl boyunca Türkiye’de olağanüstü hal devam etti. Hükümet, tehdidin ciddiyeti değerlendirildiğinde OHAL’in gerekli olduğu ve bu sürede orantılılık ve zorunluluk ilkelerine uyulduğunu belirtti. Fakat bu görüş ne Türkiye’de ne de Batı’da Erdoğan’ı eleştirenler tarafından paylaşılıyor.”
‘Erdoğan gücünü artırdı’
Geçen yıl 16 Nisan’daki referanduma kabul edilen yeni yönetim sisteminin ‘süper başkanlık’ diye nitelendiği raporda, bu durumun siyasi kutuplaşmayı artırdığı görüşüne yer verildi: “Anayasa değişiklikleri, ABD tarzı başkanlık sistemi getirmek üzerine tasarlandı. Ancak pratikte Türkiye’deki Cumhurbaşkanlığı sistemi, ABD’de olduğu gibi denge denetim unsurlarını barındırmamaktadır. Türkiye’de Cumhurbaşkanı Meclis’i feshetme hakkına sahiptir ve yargı üzerindeki gücünü arttırmıştır.”
Raporda Uluslararası Af Örgütü Türkiye Temsilcisi Taner Kılıç ile Anadolu Kültür Yönetim Kurulu Başkanı Osman Kavala’nın tutukluluğu dile getirilirken, bazı yayın organlarının hükümete yakınlığına da yer verildi.
Yolsuzlukta ikinci sırada
ABD merkezli düşünce kuruluşu Freedom House’un açıkladığı 2018 Dünyada Özgürlükler Raporu’nda, Türkiye’nin “kısmen özgür” kategorisinden “özgür olmayan ülkeler” arasına alındığı anımsatılan raporda “Sonuç olarak Türkiye, ‘özgür olmayan ülkeler’ kategorisindeki tek NATO üyesi durumuna geldi. Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Yolsuzluk Algısı İndeksi’ne göre Türkiye, 180 ülke arasında 81. sırada. NATO müttefikleri arasında sadece Arnavutluk Türkiye’den daha alt sırada yer alıyor” denildi.
Raporda demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarının NATO’nun ortaklık stratejisinde daha öncelikli hale getirilmesi tavsiyesinde bulunulurken “İttifak içinde ve dışında liberal demokratik dünya düzeninin teşvik edilmesine ilişkin yollarla ilgili açık bir tartışma, NATO’nun kurumsal gündeminin bir konusu olmalıdır” denildi.
Tavsiye niteliğinde
NATO PA Güvenliğin Sivil Boyutu Komisyonu’nda TBMM’den de üç üye bulunuyor. Komisyonda yer alan AKP’li ve İYİ Parti’li üyelerin raporun reddi, HDP’li üyenin ise kabulü yönünde oy verdiği öğrenildi. Raporun 2019 baharında yapılacak NATO PA Genel Kurulu’nda oylanması bekleniyor. NATO ile kurumsal resmi bir bağı bulunmayan ve NATO üyesi ülkelerin milletvekillerinin oluşturduğu NATO PA’nın kabul ettiği kararların bir bağlayıcılığı bulunmuyor ancak kararların NATO’nun politikalarını belirleyen liderlere tavsiye niteliği bulunuyor.
