DW'den Eray Görgülü'nün haberine göre, Kamu Denetçiliği Kurumu'nun 2021 yılı verileri, vatandaşın kamu kurumlarına karşı hak aramak için şikayetçi olduğu konulara ilişkin verilen kararlarda, siyaset geçmişi bulunan denetçilerin, daha çok kamudan yana kararlara imza attıklarını ortaya koydu. Geçmişte AKP milletvekilliği yapmış denetçilerin tavsiye kararlarının, diğer denetçilerin vermiş olduğu tavsiye kararlarına göre yarı yarıya daha düşük olduğu görüldü.

Kamu Denetçiliği Kurumu'nun 2021 yılı raporu, TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu'nda gündeme geldi. Komisyon toplantısında Kamu Başdenetçisi Şeref Malkoç, milletvekillerinden gelen soruları da yanıtladı. DW Türkçe'nin kurum yetkililerinden edindiği raporun ayrıntıları ise kurumun vermiş olduğu kararlarda geçmişte AKP'de siyaset yapmış denetçilerin, diğer denetçilere göre dosyalara bakışındaki farklılığı ortaya koydu. Kurumda Başdenetçi Şeref Malkoç'un yanı sıra şu anda beş kamu denetçisi görev yapıyor. Denetçilerin ikisi geçmişte AKP'de siyaset yapmış kişilerden, biri de AKP hükümeti döneminde iki farklı bakanlıkta danışmanlık yapmış bir kişiden oluşuyor. Diğer iki denetçi ise kurumda görevlendirilmeden önce kamuda çeşitli kademelerde bürokratlık yapmış isimler.

AKP'nin kurucu üyelerinden olan denetçi Yahya Akman, aynı zamanda 22. ve 23. dönem AKP Şanlıurfa Milletvekilliği yaptı. Akman, bir yıl içerisinde 4 bin 737 karara imza atarken, kararlarının yalnızca 135'i yani yüzde 2,85'i tavsiye ile sonuçlandı. Akman aynı zamanda 253 kez dostane çözüm kararı verdi. Diğer denetçi Fatma Benli Yalçın da 25. ve 26. dönem AKP İstanbul Milletvekilliği yaptı. Yalçın, bir yıl içerisinde 3 bin 251 karar alırken bu kararların yalnızca 138'i yani yüzde 4,24'ü tavsiye ile sonuçlandı. Yalçın'ın dostane çözüm kararı bin 314 olarak gerçekleşti. Denetçi Celile Özlem Tunçak da AKP hükümeti döneminde 2008 ile 2014 yılları arasında iki farklı bakanlıkta bakan danışmanlığı yaptı. Bin 863 karara imza atan Tunçak'ın almış olduğu tavsiye kararı sayısı da 80'de kalırken, diğer kararlarına göre tavsiye kararı oranı yüzde 4,29 oldu. Tunçak, 108 kez dostane çözüm kararı verdi.

Kamu Denetçiliği Kurumu'nda görev yapan diğer iki denetçi ise bürokratlıktan gelen isimlerden oluşuyor. Vakıflar Genel Müdürlüğü'nde 16 yıl müfettişlik yapan Dülger'in bir yılda verdiği karar sayısı 4 bin 666. Dülger'in almış olduğu tavsiye kararı ise yüzde 10,65'lik oranla 497. Dülger, 111 kez dostane çözüm kararına hükmetti. Kurumdaki diğer denetçi de kaymakamlık ve vali yardımcılığı görevlerinde bulunan Sadettin Kalkan. Kalkan, bir yıl içerisinde 3 bin 34 karara imza atarken, Kalkan'ın tavsiye kararları yüzde 10,05'lik oranla 305'i buldu. Kalkan, 110 kez dostane çözüm kararına başvurdu.

Kamu Denetçiliği Kurumu, vatandaş ve kamu kurumları arasında yaşanan uyuşmazlıkların çözümünü kolaylaştırmak amacıyla 2012 yılında çıkarılan 6328 sayılı kanunla kuruldu. Kurum, şikayet ya da kendi inisiyatifiyle, arabuluculuğu da içerebilecek şekilde işlem başlatarak, idarenin hatalı işlem ve eylemlerini önlemek veya düzeltmek için tavsiyelerde bulunmakla yetkilendirildi. Kamu Denetçiliği Kurumu'na başvuru yapılabilmesi için idari başvuru yollarının tüketilmesi gerekiyor. İdari başvuru yolları tüketilmeden yapılan başvurular için "gönderme kararı" verilip söz konusu başvuru ilgili idareye gönderiliyor.

Şikâyetçinin başvurusundan vazgeçmesi, şikâyetçi gerçek kişi ise ölümü veya tüzel kişi ise tüzel kişiliğinin sona ermesi, inceleme ve araştırma devam ederken şikâyet konusu hakkında dava açılması durumlarında kurum, "karar verilmesine yer olmadığına dair karar" veriyor. Bir diğer karar ise tavsiye kararı. İnceleme ve araştırma sonucunda şikâyet konusu iddianın yerinde olduğu kanaatine varılması durumunda kurum, "tavsiye kararı" alıyor. Şikâyet konusu iddianın yerinde olmadığı kanaatine varılması halinde "ret kararı", şikayet konusu iddiaların bir kısmının yerinde, bir kısmının ise yerinde olmadığı kanaatine varıldığında da "kısmen tavsiye kısmen ret kararı" veriliyor. Kurumca yapılan girişimler neticesinde şikayetin dostane yollarla çözülmesi durumunda ise "dostane çözüm kararı" veriliyor.

Kurumun 2021 yılı raporunda, son bir yıl içerisinde alınmış örnek kararlara da yer verildi. Dostane çözüm kararları arasında eğitim öğretim yardımının ödenmesine yönelik başvuruya ilişkin inceleme, dikkat çeken kararlardan birisi oldu. Başvurucu kişi, mahkeme kararı gereği tarafına vazife malulü aylığı bağlandığı halde SGK tarafından çocuklarına eğitim öğretim yardımı ödenmediğini dile getirerek, mağduriyetinin giderilmesini talep etti. Dostane çözüm girişimleri sonrasında SGK, mağduriyeti giderdi. Yine bir başka dostane çözüm kararı da bir hükümlünün talebi üzerine verildi. Başvurucu kişi, doktora son sınıf öğrencisi olduğunu ve tez savunma sınavı sonrası mezun olacağını, mezun olması için zorunlu iki adet makaleyi yazabilmesi için hükümlü bulunduğu ceza infaz kurumundan bilgisayar talebinde bulunduğunu ve talebinin reddedildiğini bildirdi. İlgili kurumla varılan dostane çözüm sonrasında mağduriyet giderildi.

Raporda, tavsiye kararları ile ilgili de örneklere yer verildi. KPSS'den 84,8 puan alan bir vatandaş, Çankaya Belediyesi zabıta kadrosu için girdiği mülakatta 14,20 puan verilerek elendiğini ve mağduriyetinin giderilmesini talep etti. İncelemede, adaylara sorulacak soruların önceden belirlenmediği ve komisyon üyelerinin her aday için ayrı ayrı değerlendirmelerini ve hangi notun takdir edildiğinin gerekçelerini gösterir bir tutanak tutmadıkları tespit edildi. Yine inceleme sonucunda sorular için bir puanlama kriteri belirlenmediği ve cevap anahtarı hazırlanmadığı da anlaşıldı. Çankaya Belediyesi'nin adaylara verilen puanların gerekçelerini ortaya koyacak tedbirler alması ve şeffaflık ve tarafsızlık ilkelerine uygun davranması yönünde tavsiye kararı verildi.

Bir başvurucu, 2016 ve 2017 yıllarında kendi yaş grubunda resim sanatı alanında dünya birincisi, 2019 yılında da dünya ikincisi olduğu halde, MEB ödül yönergesine aykırı olarak cumhuriyet altını ödülünün verilmediğini belirterek başvuru yaptı. Olayda idarenin çözüme yönelik somut önlemleri alma yükümlülüğünü yerine getirmediği, dolayısıyla hukuka uygunluk ilkesine uygun davranmadığı tespit edildi. MEB'in bundan sonra bahse konu ilkeye uygun davranması ve başvuran çocuğa haklarını teslim etmesi için tavsiye kararı alındı.

Öte yandan Kamu Denetçiliği Kurumu'na 2021 yılı içerisinde 18 bin 843 başvuru yapılırken başvuruların idarelere göre dağılımında Adalet Bakanlığı, 2 bin 568 başvuru ve yüzde 13,6'lık oranla ilk sırada yer aldı. Bakanlığa yapılan şikayetlerin yüzde 41'i ise ceza infaz kurumlarının faaliyetleri ile ilgili geldi. İdarelere göre dağılımda ikinci sırayı ise 2 bin 457 başvuru ile mahalli idareler aldı. Mahalli idarelerle ilgili şikayette de "su" başlığı dikkat çekti. Şikayetlerin yüzde 69'unu su ile ilgili şikayetler oluşturdu.