KHK’nin ardından Terörle Mücadele Kanunu (TMK) kapsamında hakkında soruşturma yürütülen veya dava açılanların pasaportları iptal ediliyor. Bugün CHP İstanbul Milletvekili Selina Doğan'ın emniyetten aldığı bilgiyle yaptığı paylaşıma göre oluşan yeni duruma göre ise bütün gazetecilerin pasaportları iptal edildi.
Pasaport, her Türk vatandaşına doğal hak olarak veriliyor. Bazı şartlarda (mahkeme tarafından verilen yurtdışı çıkış yasağı, Bakanlar Kurulu kararıyla savaş ve zaruri hallerde seyahat yasağı gibi) kişilerin yurtdışına çıkış hakları kısıtlanabiliyor ancak pasaportların merkezden iptali gibi bir uygulama bulunmuyor.
Söz gelimi, hali hazırda yurt dışında yaşayan bir Türk vatandaşı, pasaportu iptal edildiğinde bulunduğu ülkede mahsur kalma, başka ülkeye geçememe ya da yurda dönememe gibi durumlarla karşılaşabilir. Bu sebeple Uluslararası hukukta bu tür bir uygulama yok.
Peki bu işlem nasıl yapılıyor?
Türk makamları Dünyanın dört bir tarafından ülkelerin üye olduğu ve Uluslararası suçla mücadele için kurulmuş olan Interpol'le (Uluslararası polis) ortak bir veri tabanı kullanıyor. Bu veritabanına girilen ihbarlar bütün dünyada sınır kapılarından görülebiliyor. İşte pasaport iptalleri bu sistem kullanılarak verilen kayıp ya da çalıntı bildirimiyle gerçekleşiyor. Bu bildirim ise Türk polisi tarafından verilebiliyor. Normal şartlarda pasaportu cebinde yurtdışında bulunan bir Türk vatandaşının bu yöntemle pasaportu iptal edildiğinde durumdan habersiz olarak gittiği bir havaalanında sahte pasaport kullanıyor muamelesi görür ve hakkında işlem yapılabilir. Batılı ülkelerde bu problem Interpol uzmanlarının pasaportu incelemesiyle 'asılsız ihbar' denerek çözülebilirken anti-demokratik ülkelerde sahtecilik incelemesi süratle yapılamadığı için alınan pasaport Türk Büyükelçilik ya da Konsolosluğa teslim edilir, sahibinin çıkış yapmasına da izin verilmez.
Bu durumda merkezden iptali yapılmış pasaport Türkiye Cumhuriyeti tarafından yenilenmediği/geri verilmediği için o ülkede mahsur kalma durumuyla karşılaşılabilir.
Sahte kayıp ve çalıntı ihbarıyla pasaport iptal etme metodu hukukun egemen olduğu hiçbir ülkede karşılaşılmadığı için uzun vadede Interpol'ün Türk tarafının gerçek ihbarlarını gözardı etmesi ya da Uluslararası evrakta sahtecilik suçlamasıyla karşı karşıya bırakılması tehlikesi bulunuyor.
Ailelerin de keyfi olarak iptal ediliyor
Cebindeki Türk pasaportuna güvenerek hava alanlarına giden kişilerin bir anda pasaportsuz kalması söz konusu olurken yurtdışına sık çıkan ve gittiği ülkede mahsur kalma tehlikesi bulunan iş adamı, gazeteci gibi meslek grupları büyük tedirginlik yaşıyor. Üzerinde herhangi bir soruşturma bulunmayan kişilerin de pasaportlarının iptal edildiği yönünde çıkan haberler keyfi uygulamanın boyutlarını gösteriyor. Üzerinde soruşturma bulunan binlerce kişinin birinci derece yakınlarının da pasaportlarından iptal edilenler göz önüne alındığında mağduriyetin boyutu gözler önüne seriliyor.
