Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, yeni anayasa için Mart ayını son tarih olarak açıklamasıyla  Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nda sert rüzgarların esmeye başladı. Anayasa çalışmalarını tıkayan maddelerin başında “vatandaşlık” tanımı geliyor; MHP dışındaki partilerin vatandaşlık tanımları aslında birbirine yakın duruyor.

Milliyet' Gazetesi'nin haberine göre, Anayasa yazım çalışmalarında, aradan geçen zamanda partiler vatandaşlık tanımının yapılacağı madde başlığında bile anlaşmaya varamadı. AK Parti bugüne kadar yürürlükteki tüm anayasalarda yer alan “Türk” kavramından uzaklaştı ve “Türkiye vatandaşlığı” ifadesine odaklandı. CHP, parti içindeki farklı görüşleri ve dengeleri dikkate alarak, “Türk vatandaşlığı” ile başladığı vatandaşlık tanımını, “Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı” kavramıyla noktaladı. BDP, hiçbir etnisiteye vurgu yapmayan “vatandaşlık” tanımında ısrar ederken, MHP bütün anayasalarda yer alan “Türk vatandaşı” kavramından geri adım atmıyor. 

Komisyonda kaleme alınan metinde partilerin vatandaşlık tanımı şu şekilde kayıtlara geçirildi:

AK Parti: (Başlık: Vatandaşlık) Devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıdır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı anne veya babanın çocuğu doğumla vatandaşlık kazanır. Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiç kimse vatandaşlıktan çıkarılamaz.

CHP: (Başlık: Vatandaşlık-Türk Vatandaşlığı) Türk vatandaşlığı; dil, din, ırk, cinsiyet, etnik köken, siyasi düşünce, felsefi inanç, mezhep ve benzeri sebeplere bağlı olmaksızın herkesin eşitlik temelinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması anlamına gelir. Vatandaşlığın kazanılması ve kaybedilmesine dair usul ve esaslar kanunla düzenlenir. Vatana bağlılık ile bağdaşmayan eylemlerin mutlak biçimde zorunlu kıldığı haklı nedenler bulunmadıkça kimse vatandaşlıktan çıkarılamaz.

MHP: (Başlık: Türk Vatandaşlığı) Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür. Türk vatandaşı babanın veya Türk vatandaşı ananın çocuğu Türk vatandaşıdır. Vatandaşlık temel bir haktır, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.

BDP: (Başlık: Vatandaşlık) Türkiye vatandaşlığının kazanılmasında, kullanılmasında ve kaybedilmesinde, dil, din, ırk, etnik köken, kültür, cinsiyet, cinsel yönelim ve benzeri farklılıklar gözetilemez. Vatandaşlığa ilişkin esaslar kanunla düzenlenir. Hiç kimse kendi isteği dışında vatandaşlıktan çıkarılamaz.

“MHP dışındaki partilerle vatandaşlık tanımında mutabakata varılabilir. Zaten Ak Parti ve BDP, Türkiye vatandaşı tanımında birleşiyor. Aslınca CHP’de tanımına bakılırsa Türk vatandaşı olarak başladığı tanımını Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olarak sonlandırıyor. Parti içindeki dengeler nedeniyle, farklı görüşleri de metinde barındırmak için böyle dolambaçlı bir tanımı gündeme getiriyor. CHP ile olur mu? Bakıldığında engel yok.”

“Vatandaşlık veya ana dil gibi kritik konularda her şeye rağmen iyi niyetli olarak ortak paydada buluşulabileceğini düşünüyoruz. Süre dayatması yapılmadan, tehditlerde bulunulmadan görüşmeleri yürütebilirsek, vatandaşlık tanımı ve diğer parantezli maddelerde uzlaşmayı sağlayacak yol ve yöntemler var. Uzlaşmak için tartışırız.”

Vatandaşlık tanımında Türk kavramından geri adım atmayız. Türk kimliği hepimizin değeri, kimliği. Etnik tabir değil, hukuki tabirdir. Sosyolojik anlamda da bir kültür ve medeniyete aidiyeti anlatıyor. 12 kişi yeni bir devlet kurmuyoruz. Bu devlet kurulmuş ve ona anayasa yapıyoruz. Türkiye Cumhuriyeti öneriliyor. Bu rejimin adıdır, rejimin vatandaşı mı olur? Yeni bir millet inşa edilmesine katkı vermemiz söz konusu olamaz.”

Geçmişteki anayasalar ve halen yürürlükteki 1982 Anayasası’ndaki vatandaşlık tanımları şöyle:

1924 ANAYASASI: (Madde 88): Türkiye’de din ve ırk ayırt edilmeksizin vatandaşlık bakımından herkese “Türk” denir. Türkiye’de veya Türkiye dışında bir Türk babadan gelen yahut Türkiye’de yerleşmiş bir yabancı babadan Türkiye’de dünyaya gelip de memleket içinde oturan ve ergenlik yaşına vardığında resmi olarak Türk vatandaşlığını isteyen yahut Vatandaşlık Kanunu gereğince Türklüğe kabul olunan herkes Türktür.

1961 ANAYASASI:  (Madde 54: Vatandaşlık): Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür. Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. Yabancı babadan ve Türk anadan olan çocuğun vatandaşlık durumu kanunla düzenlenir.

1982 ANAYASASI:  (Madde 66: Türk Vatandaşlığı): Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür. Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.