Türk
futbolunda ilk
hakemlerin, sıcak havalarda ceketlerini çıkarıp gömleklerinin kollarını sıvamak ve kravatlarını gevşetmek suretiyle,
soğuk havalarda ise
sokak kıyafetleriyle ve hatta paltolarıyla maç yönettikleri görülüyordu.
2006-2007 futbol sezonunda 4 bin 200'ün üzerinde
lisanslı futbol hakeminin görev yaptığı belirtilen
Türkiye'de, hakemliğin başlangıcı 1890 yılında futbolun yaygınlaşmaya başlamasına paralel bir seyir izledi.
İlk
hakemlerin genellikle kendi
takımının karşılaşması olmadığı zaman maç yöneten
futbolculardan oluştuğu ülkede, hakemlik ancak 1900 yılından sonra özellikle futbolu bırakanların hakem olmasıyla gelişmeye başladı.
Hakemliğin
İstanbul'da sınırlı kaldığı ve hakem belirlemede çeşitli yöntemlerin de uygulandığı bu dönemlerden sonra 1922 yılında kurulan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı (T.İ.C.İ.) Türk hakemliği açısından da kronolojik bakımdan önemli bir kilometre taşı oldu.
Bu yılların ardından takım ve futbolcu sayısı artıp aradan belirli bir zaman da geçince hakemler elden geldiği ölçüde eski
futbolcular arasından seçilmeye başladı. Daha sonraki yıllarda açılan "Futbol Hakem Kursu" Türk hakemlik tarihinde eğitim yolu ile hakemlik sıfatını kazanmanın ilk kaynağını oluşturdu.
İlk Türk hakemleri arasında Fuat Hüsnü Kayacan, Ali
Sami Yen, Raşit Aydınoğlu, Nasuhi Esat Baydar, Said Selahattin Cihanoğlu, Galip Kulaksızoğlu, Yusuf
Ziya Öniş, Sedat Rıza İstek,
Burhan Felek, Taib
Servet, Fethi Tahsin Başaran, Hikmet Barlan,
Otomobil Nuri, Fitil Nuri Atasayar,
Hamdi Emin Çap, Mahmut Duransoy, Ahmet Şerafettin ve Refik Osman Top gibi isimler yer aldı.
Türk hakemliğinin gelişiminde öncü rol oynayan bazı isimler de tarihe geçti. Sürekli olarak hakemlik yapan ilk kişi ülkede futbolu ilk oynayanlardan biri olan ve aynı zamanda İstanbul Ligi'ni de kuran kişi olarak tanınan
İngiliz James Lafontaine oldu.
İlk Türk futbolcusu Fuat Hüsnü Kayacan aynı zamanda ilk Türk futbol hakemi olarak tarihe geçerken, Kayacan ilk kez 1907 yılında
Kadıköy-
Moda maçını yönetti.
Daha sonra hakemlik yapan Türkler arasında günümüzde isimleri stadyumlara verilerek yaşatılan Ali Sami Yen, Yusuf Ziya Öniş ile Burhan Felek gibi futbol tarihine damgasını vurmuş isimler yer aldı.
Ülkede hakemlere lisans ilk olarak 1940 yılında verildi. Bu bağlamda ilk
bölge lisansına Şazi Tezcan sahip oldu. İlk milli futbol hakemi unvanını ise Nuri Bosut aldı.
Sulhi Garan ilk defa
FIFA kokardı alan hakem olurken Dünya Kupası maçlarında görev yapan ilk Türk hakemi unvanını Doğan
Babacan elde etti. İlk FIFA kokartlı bayan Türk hakemi ise
Lale Orta oldu.
AA