Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nin (BETAM) araştırmasına göre, 2020 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe kıyasla konut ve tüketici kredilerindeki artışlar haricinde tüm mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış tüketim öncü göstergelerinde keskin düşüşler var. 

BETAM'ın "Ekonomik Büyüme ve Tahminler: Temmuz 2020" raporunda şu tespitlere yer verildi:

* En sert daralmalar dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları (sırasıyla yüzde 38,4 ve yüzde 26,6) ile ithal tüketim mallarında (yüzde 29,8) gerçekleşmiştir. Konut kredileri aynı dönemde yüzde 0,5 ile ılımlı bir artış kaydederken tüketici kredileri ve bireysel kredi kartlarında ise yüzde 2,7 ile yüksek bir artış kaydedilmiştir.

 

* Kıyaslamayı bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yaptığımızda, 2020 yılının ikinci çeyreğinde dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında ve ithal tüketim mallarında benzer daralmalar olduğunu görmekteyiz. (sırasıyla yüzde 44,3, yüzde 26,5 ve yüzde 22,1). ÖTV ve kamu tüketim harcamalarının daha ılımlı azalacağını, tüketici ve konut kredilerinde ise yıllık büyümelerin oldukça yüksek seyrettiğini hesaplıyoruz.

* Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriye göre, 2020 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe kıyasla ticari krediler ve perakende sektörü stokları haricinde tüm yatırım göstergelerinin ciddi oranlarda azalmasını bekliyoruz. Son üç aydaki üretim hacmi ve ara malı sanayi üretim endeksinin sırasıyla yüzde 49,6 ve 26,3 gerileyeceğini, yatırım malı kapasite kullanım oranının ve yatırım malı ithalatının yüzde 19,4 daralacağını hesaplıyoruz. 

* Ticari kredilerde yüzde 16 ile son derece güçlü bir büyüme yaşanmasını ve perakende sektörü stoklarında yüzde 9,6 artış olmasını Kıyaslamayı bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yaptığımızda yine benzer bir tabloyla karşılaşıyoruz. Yatırım malı ithalatının yıllık bazda yüzde 0,3 ile sınırlı azalacağı; son üç aydaki üretim hacminde, ara malı ve yatırım malı üretimlerinde sert düşüşler oldu ğu görülüyor. Ticari kredilerde de yine güçlü bir artış olacağını hesaplıyoruz.

 

* 2020 yılının ikinci çeyreğinde, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış dış ticaret rakamlarına baktığımızda ihracatın bir önceki döneme göre yüzde 27,2 ve ithalatın yüzde 19,7 daralacağını hesaplıyoruz.

* Bir önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla baktığımızda ise ihracat ve ithalattaki daralmaları sırasıyla yüzde 32,7 ve yüzde 12,8 olarak tahmin ediyoruz.

* Koronavirüs salgınının tüm ekonomileri olumsuz etkilemesiyle dış ticaretteki kayıplar kaçınılmaz hale geldi. Türkiye için ihracatın ithalattan daha hızlı küçülmesi ise dış ticaretin ekonomiyi baskılayacağı sinyalini veriyor. Bir önceki tahminimize göre ihracat ve ithalattaki kayıpların daha az olduğunu not ediyoruz. Öte yandan turizm sektörünün kayıplarının sürdüğü de görülmektedir.

* GSYH tahmininde kullandığımız diğer mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış değişkenlerin hepsinde önemli azalmalar olacağını tahmin ediyoruz. En dikkat çekici azalma hizmet sektörüne olan talepte yüzde 52,5 ile öne çıkıyor. 'İmalat sanayi üretim endeksi yüzde 28,8 daralma gösterirken gelecek 12 ay yatırım beklentisi de yüzde 26,4 küçülerek piyasadaki karamsarlığa işaret ediyor.

 

* Geçen yılın aynı dönemi ile kıyaslandığında, bütün kalemlerde daralma yaşanmıştır. Benzer şekilde en sert düşüş hizmetlere olan talepte (yüzde 56,4) olurken bunu imalat sanayi üretim endeksi ve gelecek 12 ay yatırım beklentisi izlemiştir (sırasıyla yüzde 27,9 ve yüzde 25,1 küçülme.

* Kesinleşen Nisan ve Mayıs ile kısmen açıklanan Haziran ayı öncü göstergeleri ışığında 2020 yılının ikinci çeyreğinde GSYH’nin çeyreklik bazda yüzde 5,0, yıllık bazda ise yüzde 7,5 küçüleceğini tahmin ediyoruz. Neredeyse tüm öncü göstergelerin azalma kaydettiğini belirtmek isteriz. Büyümeye ne tüketim ne yatırım ne de dış ticaret yoluyla olumlu bir katkı söz konusudur. Bir önceki tahminimize kıyasla bazı göstergelerde (örneğin sanayi üretim endekslerinde ve kapasite kullanım oranlarında) çok sınırlı iyileşmeler olduğunu, ancak ibrenin yine de eksiyi gösterdiğini görmekteyiz.

*  Ekonomiyi canlandırma çabalarının (TCMB’nin faiz indirimleri ve kamu bankalarının düşük faizli kredileri, esnaf destek paketi) etkileri şimdiye kadar oldukça sınırlı kalmıştır.