Faiz ile enflasyon arasındaki sebep sonuç ilişkisi tartışmasının bitmek bilmediği Türkiye’de Merkez Bankası (TCMB) son yıllarda oldukça değişken bir faiz politikası izliyor. Politika faizini 14 Mayıs seçimleri öncesinde yüzde 8,5’a kadar indiren TCMB aralık ayında faizi yüzde 42,5’e kadar çıkardı. Türkiye, Aralık 2023 itibarıyla dünyada faizin en yüksek olduğu dördüncü ülke oldu. Türkiye, adı yıllardır ekonomik krizlerle anılan ve istikrarın bir türlü sağlanamadığı Venezuela’ya bir adım daha yaklaştı. Dünyada üçüncü sıradaki bu ülkede faiz oranı yüzde 56,3.
Peki Avrupa’da faiz oranları ne durumda? Türkiye faiz oranında kaçıncı sırada?
Dünyada faizin en yüksek olduğu ülkeler hangileri?
Trading Economics sitesine göre Aralık 2023 sonu itibarıyla dünyada politika faizinin en yüksek olduğu ülke yüzde 130 ile Zimbabwe. Ardında yüzde 100 ile ekonomik krizlerden bir türlü yakasını kurtaramayan Arjantin var. Üçüncü sırada ise yine krizlerle boğuşan Venezuela bulunuyor. Bu ülkede faiz oranı yüzde 56,3.
Türkiye ise bu ülkelerin ardından yüzde 42,5 ile dördüncü sırada yer alıyor.
Türkiye’nin ardından Gana yüzde 30 ile beşinci sırada. Ardından Sudan (yüzde 28,3) ve Kongo (yüzde 25) geliyor.
11. sıradaki Liberya’da faiz oranı yüzde 20 ve daha sonraki ülkelerde bu oran yüzde 20’nin altına düşüyor.
Avrupa’da faizin en yüksek olduğu ülke Türkiye
Trading Economics’in Avrupa verilerine bakıldığında ise Türkiye yüzde 42,5 ile Avrupa’da politika faizinin en yüksek olduğu ülke pozisyonunda. İkinci sıradaki Rusya’da faiz oranı yüzde 16. Ukrayna’da bu oran yüzde 15. AB ülkesi Macaristan ise yüzde 10,8 ile dördüncü durumda.
Türkiye’de son 5 yılda zikzaklı faiz politikası
TCMB’nin politika faizine 2010 yılından bu yana bakıldığında iktidar değişmemesine rağmen son 5 yıldaki büyük iniş çıkışlar dikkat çekiyor.
2010-2018 arasında politika faizi genelde istikrarlı seyrederken 2014’te bir defa yüzde 4,5’ten yüzde 10’a yükseldi. 2018 ortasına kadar faiz yüzde 10’un üzerine çıkmadı. Haziran 2018’de yüzde 16,5’e yükselen faiz 2019 ortasına kadar yüzde 24 bandında kaldı.
Ağustosa kadar yüzde 24’ü aşmadı
İktidar değişmemesine rağmen ekonomik politikaların değişmesi Merkez Bankası başkanlarının değişmesine yol açtı. Ocak 2010-Haziran 2023 arasında en yüksek politika faizi oranı yüzde 24 oldu.
“Yeni ekonomi modeli”nde düşük faiz politikasıyla faiz oranı kademeli olarak yüzde 8,5’e kadar geriledi.
Ancak 14-28 Mayıs seçimlerinin ardından Hazine ve Maliye Bakanlığı koltuğuna Mehmet Şimşek’in oturmasıyla “rasyonel zemine” dönme çabaları başladı.
Bu dönemde hazirandan itibaren TCMB her ay faiz artışına giderken aralıkta oran yüzde 42,5’e kadar çıktı.
2010’dan bu yana TCMB’nin üst üste yedi defa faizi arttırdığı görülmemişti.
Faiz politikasında sert U dönüşü
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan “Faiz sebeptir, enflasyon neticedir” diyerek uzun yıllar düşük faizi savunuyor. Erdoğan Ekim 2022’de de "Bu kardeşiniz bu görevde olduğu sürece, faiz her geçen gün, her geçen hafta, her geçen ay inmeye devam edecektir. Kimse bize bu konuda akıl vermesin." ifadelerini kullanmıştı. Ancak seçimler sonrası faiz politikasında U dönüşü yaşandı.
