İnsan Hakları İzleme Örgütü, Türkiye’den geri itilen ya da sınır dışı edilen Afganların durumuna ilişkin bir rapor hazırladı ve Türkiye’ye “geri itmeleri durdurma” çağrısı yaptı.

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) Afganların Türkiye’den geri itilmesi ve sınır dışı edilmesi ile ilgili “Kimse Bana Afganistan’dan Neden Ayrıldığımı Sormadı” başlıklı bir rapor yayınladı. Rapora göre, Afgan sığınmacılar geri göndermeye karşı yeterli korumalar olmaksızın hem geri itilerek hem de sınır dışı edilerek Türkiye’den zorla uzaklaştırılıyor.

Raporda, Türkiye’nin dünyada en fazla mülteciye ev sahipliği yapan ülke olarak uluslararası takdir kazanmış olmasına rağmen çok sayıda Afgan’ı uluslararası koruma taleplerini kısmen ya da hiç incelemeden rutin bir şekilde sınırlarından geri ittiği ya da Afganistan’a sınır dışı ettiği belirtildi. Yasadışı geri itmelerin Taliban’ın Ağustos 2021’de yönetimi ele geçirmesiyle birlikte Afganların karşı karşıya kaldığı risklerin önemli ölçüde arttığı bir dönemde gerçekleştiği vurgulandı.

DW Türkçe’ye konuşan HRW Mülteci ve Göçmen Hakları Direktörü Bill Frelick, rapor için 68 Afgan ile görüşüldüğünü belirterek “Uçağa bindirilen kişilerle konuştuk. Uluslararası koruma, iltica ya da mültecilik statüsü talep eden ancak yok sayılan kişilerle konuştuk. Ayrıca, gönüllü geri dönüş için zorla parmak izi alınanlarla da görüştük” dedi. Raporda, Afgan mültecilerin anlatımları da yer aldı.

Rapora göre, geri itmeler sırasında şiddet vakalarına sıklıkla rastlanıyor. Raporda Türkiye’nin 2022’nin ilk 8 ayında 44 bin 768 Afgan vatandaşını sınır dışı ettiği, bu sayının 2021’in aynı döneminde yüzde 150 artış gösterdiği belirtildi. HRW, Türkiye’den sınır dışı edilen Afganlar arasında Suriye’ye gönderilenler olduğunu da tespit etti.

İnsan Hakları İzleme Örgütü rapor kapsamında, Türkiye’ye geri itmeleri derhal durdurması, güvenlik ve kolluk kuvvetleri personelinin toplu sınır dışı etme, soygun, dayak ve diğer şiddet eylemleri gibi risk teşkil eden eylemlerde bulunduğuna dair iddiaların soruşturulması, uluslararası koruma taleplerinin tam ve adil bir şekilde değerlendirilmesi tavsiyesinde bulunuldu. Avrupa Birliği’ne ise Türk hükümetine sınırlarındaki toplu geri itme uygulamalarına ve yeterli koruma sağlanmadan ve hukuki süreçler işletilmeden yapılan sınır dışı uygulamalarına derhal son vermesi çağrısında bulunması, göçmenleri “gönüllü geri dönüş” formlarını imzalamaları veya bunlara parmak basmaları için zorlamaya, kandırmaya yönelik eylemleri raporlaması tavsiyesi verildi.

Göç İdaresi, HRW raporundaki iddialara yanıt verdi. Göç İdaresi Başkanı Dr. Savaş Ünlü tarafından kaleme alınan yanıtta HRW şöyle eleştirildi: “Böyle dar kapsamlı bir örneklem üzerinden ülkemize insan hakları konusunda ders vermeye çalışılması örgütünüzün tarafsızlığını ve güvenilirliğini ağır bir biçimde zedelemektedir. Ülkemizde yasadışı girişe müsaade edilememesi dışında ülke içerisinde bulunan hiçbir yabancı geri itme gibi insan haklarına aykırı ve insanlık dışı bir uygulamaya tabi tutulmamakta olup sınır yönetimi ve güvenliği kapsamında yürütülmekte olan yasadışı girişlere müsaade edilmemesine yönelik faaliyetler karıştırılmamalıdır.” Ünlü, raporun Türkiye tarafından fedakarlıkla yürütülen çalışmaları yargıladığını ve hiçe saydığını savunarak, “Raporunuz bu haliyle ön yargılı ve ithamkar olup raporu kabul etmediğimizi belirtiyor, bulguların gerçeklik ve objektiflik ruhu içinde gözden geçirilmesini tavsiye ediyoruz” ifadelerini kullandı.