Prof. Dr. Gürsel’in 2020’de Türkiye ekonomisi için büyüme beklentisi yüzde 4. Gürsel işsizlikte kalıcı düşüş için ise büyümenin en az yüzde 5 olması gerektiğine dikkat çekiyor. 

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası; Türkiye’nin 2020 büyümesini yüzde 3 olarak öngörürken, hükümetin hedefi yüzde 5.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) Kasım-Aralık 2019 ile Ocak 2020 ayını kapsayan aralık dönemi işgücü istatistiklerine göre mevsim etkisinden arındırılmış tarım dışı işsizlik oranı yüzde 15,3 oldu. 

Bu oran kasım döneminde yüzde 15,4 seviyesindeydi. İşsiz sayısı ise arındırılmış bazda yaklaşık 4,3 milyon seviyesinde.

Reuters’ın sorularını yanıtlayan Gürsel’e göre, işsizlikteki düşüşte istihdam artışı yerine iş aramaktan şimdilik vazgeçen ve yeniden ‘ev kadını’ olarak sınıflandırılan lise ve altı eğitimli kadınlar ile iş aramaktan ümidi kırılmış kesimin işgücü sayısını azaltması etkili oldu.

Minimum 400 bini bulan bu kesimin tamamı olmasa da önemli bir kısmının her an yeniden iş aramaya dönebileceğini söyleyen Gürsel, bu sebeple istihdam artışının daha hızlı olması gerektiğine dikkati çekti.

Aralık 2018 verilerine göre bir yıl ve daha uzun süredir işsiz olanlar toplam işsizlerin yüzde 20,5’ini oluşturuyor. 

Türkiye’nin yıllık yüzde 0,9 büyüdüğü 2019 sonuna bakıldığında bu oran yüzde 26,1’e çıkıyor.

Gürsel, 2018’in ikinci yarısında, özellikle üçüncü çeyrekten itibaren önce büyümenin yavaşladığını ve daralmanın başladığına işaret ederek, şöyle konuştu: “Sonuçta, Şubat 2018’den Temmuz 2019’a gelindiğinde 1,5 yılda mevsim etkisinden arındırılmış tarım dışı işsizlik yüzde 11,2’den yüzde 16,6’ya çıktı. İşsiz sayısı da 3 milyon civarından 4,5 milyon civarına çıktı. Türkiye’nin yaşadığı işsizlik şokunun özeti budur.”

2019 yılı ağustos ayından itibaren işsizlik oranında ve işsiz sayısında bir düşüş başladığına işaret eden Gürsel, “Görünen o ki, eski işsizlik patlamalarında olduğu gibi o kadar hızlı düşmüyor, fakat düşüyor. Denizin altındaki kısmına, hemen görünmeyen kısmına baktığınız zaman soru işaretleri ortaya çıkıyor.” diye konuştu.

“Bu durumda tuhaf sıradışı gariplikler olduğu ortada, nedir bu durum” diyen Gürsel, ideal olarak işsizliğin azalması için istihdamın artması gerektiğini söyledi.

Eğitimli kadınların yüzde 70’inin Türkiye’de işgücü piyasasında olduğunu söyleyen Gürsel, son 4-5 yılda yeni bir gelişme olduğuna dikkat çekerek, şöyle konuştu: “Lise altı düzeyde eğitime sahip ciddi miktarda kadın işgücü piyasasına girdi. Hem demografik nedenlerle hem de bu eğitimli ve eğitimsiz kadınların işgücü piyasasına katılması sonucu Türkiye’de işgücü de çok hızlı artıyor. (Mevcut) İstihdam artışı işsiz sayısını azaltmak için yetmez. İstihdam artışının işgücü artışından daha güçlü olması gerekir.”

“İstihdam artıyor son dört aydır. Örneğin kasım ayında 75 bin arttı. İşsizlik azalıyor aynı zamanda, peki istihdam işgücü artışından daha güçlü olduğu için mi azalıyor işsizlik o zaman.” diyen Gürsel sözlerini şöyle sürdürdü:

“Türkiye ekonomisi yüzde 5-6-7 büyüdüğü zaman 2018 öncesi dönemdeki beş-altı yıla bakın. Büyüme ve istihdam sebebiyle işgücü de artar. Bazen çok güçlü artar ve yıllık 1 milyonun üzerine çıkar. Çalışabilir nüfusun da üstünde artar. En kötü durumda yıllık 800 bin artar. Son bir yıla baktığımız zaman ne görüyoruz peki? Kasım rakamlarını karşılaştırırsak mesela, tarım dışı işgücü artışı 380 bin (Kasım 2018-Kasım 2019 arası) Bu hiçbir krizde yaşanmayan bir olay. Nereden bakarsan 400 bin kayıp var. Şimdi bu 400 bin piyasada iş arıyor olsaydı işsizlik azalmıyor, artıyor olacaktı. Kim bunlar? Nereye kayboldular?”

Gürsel’e göre ‘olağan şüphelilerden’ önemli bir kısmı kadınlar. Özellikle de eğitim seviyesi düşük kadınlar.

Gürsel, kadınların işgücüne etkisini şöyle açıkladı: “İnaktif dediğimiz yani TÜİK’in ev kadını olarak tanımladığı kesimde mutlak artış hemen hemen durmuştu, stabil durumdaydı. Kasım 2017’de 11.16 milyon, 2018’de 11.19 milyon, 2019 Kasım’da tam 553 bin artıyor ve 11.74 milyona çıkıyor. Ben şu şekilde yorumluyorum bunu. İşgücü piyasasına son yıllarda giren kadınlar krizi gördüklerinde durdular ama bu demek değil ki vazgeçtiler. Tekrar piyasada canlanma başlayınca büyük ihtimalle onlar da tekrar iş aramaya başlayacaklar. Tabii hepsi piyasaya girmeye meraklı olmayabilir ama o 400 binlik kaybın önemli bir bölümü burada.”

İkinci olağan şüpheli grubu ise "iş bulma ümidi kırıklar" diye tanımlayan Gürsel, bu kesimin ‘tipik bir gri alan’ olduğunu vurguladı. 

Çalışmak istediğini söyleyen, fakat “İş bulma umudum yok. Vazgeçtim aramaktan.” diyen bu kesimin yıllara göre değişimini Gürsel şöyle anlattı: “İş bulma ümidi kırıklar Aralık 2017’den ayında 656 binken Aralık 2018 ayında 598 bine düşmüş. Aralık 2019’de ise bir önceki yıla göre yüzde 40 artış göstererek 838 bine çıkıyor.”

Gürsel şöyle devam etti: “Kaybın önemli bir kısmı da burada demek ki. 400 bin minimum olarak aldım ama bana sorarsanız 500 bin civarında kriz nedeniyle işgücü piyasasının dışına çıkmış, çalışmayı arzulayan fakat yeniden bu piyasaya dönmek için fırsat kollayan bir kitle var.”

İşsizliğin geleceği açısından bu kitlenin önemli olduğunu söyleyen Gürsel şöyle konuştu: “Eğer istihdam bu şekilde artmaya devam ederse işgücündeki bu düşük tempo yeniden normal trendine doğru yönelecek. O zaman işsizliğin düşmeye devam etmesi ya da yeterince hızlı düşmeye devam etmesi için bizim çok güçlü bir istihdam artışına ihtiyacımız var. Bunu başaramazsa Türkiye o zaman ortalama işsizlik süresi ciddi bir şekilde uzayacak. İlk göstergeler zaten uzamakta olduğunu gösteriyor.”

Gürsel işsizlerin iş bulmalarının giderek daha uzun sürdüğüne dikkat çekerek, şöyle konuştu: “Türkiye açısından daha önce yaşanmayan yeni bir sorun. 2001 ya da 2009 yıllarından sonra o kadar güçlü büyüme ve istihdam artışları oldu ki işsizlik hızlı bir şekilde tekrar geriye geldi. Dolayısıyla bu işsizlerin iş bulmaları da çok uzun sürmedi. Hepsi için demiyorum tabii. Ama bu sefer bu işsizlerin ciddi bir bölümü belki 1 yıl belki 1,5 yıl iş bulamayacaklar.”

Gürsel bu yıl büyüme tahmininin yüzde 4 olduğunu belirtirken, bunun da en iyi ihtimalle yüzde 3 istihdam artışı getirebileceğini söyledi. Gürsel, “Bu yavaş bir süreç ve 4,3 milyon işsizin kolay iş bulacağı anlamına gelmez” dedi.

“Türkiye işgücü piyasası bir puzzle.” diyen Gürsel, işsizlikte düşüşün sürdürülebilir olması için 2020 yılında büyümenin en az yüzde 5 olması gerektiğini söyledi.