Dr. Ali Demirel - SAMANYOLUHABER.COM
Soru: “Bir arkadaşım soruyor: Varaka bin Nevfel, Efendimiz’in (s.a.s.) peygamber olduğunu biliyor, bunu Allah Resulü’ne açıkça ifade de ediyor.. Peki kendisi niye ilk müslümanlar arasında sayılmıyor? Varaka bin Nevfel’e sahabi diyebilir miyiz? Buna göre Hz. Ebu Bekir’den daha önce iman ettiği için ilk erkek müslüman sayılır mı?” (Yusuf Bey)
Varaka bin Nevfel nezih bir insan.
Kaynaklarımıza baktığımızda Varaka bin Nevfel’in Hatice annemizin amcasının oğlu olduğunu, putlar adına kesilmiş kurban etlerini yemediğini, içki içmediğini görüyoruz.
Aynı zamanda o dönemde Ubeydullah b. Cahş, Osman b. Huveyris ve Zeyd b. Amr ile birlikte bir din arayışı içine girdiğini, bu amaçla Suriye tarafına yaptıkları seyahat neticesinde Hıristiyanlığı seçtiğini, okuma yazma bildiğini, İncil’i okuyup onu Arapça veya İbrânîce yazdığını biliyoruz. (İbn-i Kesîr, el-Bidaye, 2/238)
Hz. Hatice annemiz, vahyin inmesinden sonra Peygamber Efendimiz’i ona götürmüş, fikrini sormuş, Varaka da Allah Resulü’nü dinledikten sonra kendisinin beklenen peygamber olduğunu, geleceğinin Tevrat ve İncil’de müjdelendiğini, kendisine gelen meleğin önceki peygamberlere de gelen Cebrâil (a.s.) olduğunu söylemiştir.
Kavmi tarafından Mekke’den çıkarılacağı zamana yetiştiği takdirde kendisine yardım edeceğini belirtmiş, ancak o günleri göremeden vefat etmiştir. (İbn-i Hişâm, Sîre: 1/254; İbn-i Kesîr, Sîre, 1/404)
Şimdi gelelim Müslüman olup olmadığı meselesine.
Yine kaynaklarımıza baktığımızda Varaka bin Nevfil’in Müslüman olup olmadığı konusunda ihtilaf olduğunu görüyoruz.
Mesela Nevevî, İbn Kayyim el-Cevziyye, İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî, Süheylî, İbnü’l-Irâki ve Bikâî gibi alimler onun Müslüman olduğu kanaatindedir.
Dahası yukarıda ismini saydığımız alimlerden Bikâî, “Bezlü’n-nush ve’ş-şefeka li’t-ta’rîf bi-suhbeti’s-Seyyid Varaka” adında bir eser kaleme almış, bu eserinde Varaka bin Nevfel’in ilk erkek sahabî olduğu tespitinde bulunmuştur. (Bkz. nşr. Muhammed Nebîl Tarifî, Beyrut 2003; ayrıca bk. Abdülkadir el-Bağdâdî, 3/391).
Dolayısıyla soruda sorduğunuz için ifade edelim; bu görüşe göre Varaka bin Nefvel’e sahabi denebilir.
Ancak bütün bu görüşlere rağmen, Varaka bin Nevfel’in Efendimizin tebliğine açıktan muhatap olmaması, Allah Resulü’nün İslam’ı açıktan tebliğe başlamasından önce vefat etmesinden dolayı ilk Müslümanlardan sayılmamıştır.
Varaka bin Nevfel’in Müslüman olup olmadığıyla alakalı genel görüş bu istikamettedir. (Bkz. İbn İshak, es-Sîre, s. 95; Abdürrezzâk es-San‘ânî, el-Mu?annef, 5/322-324)
Zira kaynaklarımıza baktığımızda kendisinin Allah Resulü’nün veya müslümanların yanında bulunduğuna, Müslümanlığını gösteren herhangi bir amel ortaya koyduğuna dair bir bilgi yer almadığını görüyoruz. (M. Ebû Zehre, 1/309-310)
Özetleyecek olursak,
1. Varaka bin Nevfel, Allah’a inanan bilge bir zattır.
2. Allah Resulü’nün peygamber olduğunu ifade etmiştir.
3. Müslüman olup olmadığı konusu tartışmalıdır.
