Venedik Komisyonu, Türkiye’de 15 Temmuz darbe girişimi sonrası ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) uygulaması ve bu uygulama kapsamında çıkarılan Kanun Hükmünde Kararnamelerin (KHK) Avrupa standartlarında medya özgürlüğüyle uyumlu olmadığını belirten bir görüş yayımladı.
Görüşte, darbe girişimi sonrası olağanüstü önlemler alınması "anlaşılır” olduğu, KHK'lar ile bazı medya kuruluşlarının bireyselleştirilmiş karar ve temyiz olasılığı olmaksızın kapatılması ise "uluslararası hukuka aykırı” ve “olağanüstü tehlikeli” şeklinde değerlendirildi. OHAL uygulaması altında medya özgürlüğünün “daha da kötüleştiği” görüşünü not eden Venedik Komisyonu’na göre, medya özgürlüğünün güvence altında olmadığı bir ortamda anayasa değişikliği zamanlaması da “kaygı uyandırıyor”.
Türk medyası “gözcülük işlevini” yitirdi
Benzer kaygıları, “yazdıklarından ötürü terör örgütü üyeliği temelinde gazeteciler hakkında açılan soruşturmaların yoğunlaşması ve gazetecilerin uygun olmayan ve yetersiz gerekçelerle tutuklanması” konusunda da dile getiren Venedik Komisyonu, tüm bu önlemlerin demokrasiyi “onarmak yerine daha da baltalayacağı” görüşünü ifade etti. Türk medyasının bugün gelen durumda “gözcülük işlevini” yitirdiğini belirtti.
Görüşte, Türk hükümetinden, OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu kurulmasına ilişkin 23 Ocak 2017 tarihli KHK’da revizyona gitmesi ve OHAL’den etkilenmiş birey ve tüzel kişilerin haklarındaki OHAL önlemleri konusunda yeterince bilgilendirilmelerini sağlaması ve İnceleme Komisyonu’nun alacağı kararların somut kanıtlar temelinde “bireyselleştirilmesi” istendi.
Venedik Komisyonu, OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu’nun, başvurucuların eski haklarını iade etme ve medya kuruluşlarından gelen başvurular da dahil, acil değerlendirilen şikayetleri ivedilikle inceleme yetkileriyle donatılması gerektiğini belirtti.
"Terör örgütü üyeliğinden soruşturma yapılmamalı”
Komisyon, gazetecilerin, yazdıklarından ötürü “terör örgütü üyeliği” temelinde soruşturulmamasını da istedi. Haklarında, büyük ölçüde yazdıkları nedeniyle soruşturma açılan gazetecilerle ilgili gözaltıların da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatları dikkate alınarak ve “uygun ve yeterli” gerekçe gösterilerek gerçekleşmesi gerektiği hatırlatıldı.
Venedik Komisyonu, OHAL uygulamasının mutlak gerekli kılmadığı ve KHK’larla alınmış önlemlerin de “kaldırılması” yönünde görüş belirtti.
Görüş, Türkiye’deki OHAL uygulamasının medya özgürlüğünü ne derece etkilediğinin araştırılması amacıyla Avrupa Konseyi Siyasi İşler ve Demokrasi Komisyonu tarafından Kasım 2016’da yapılan başvuru temelinde hazırlandı. Görüş hazırlanırken, KHK’lar aracılığıyla kapatılan medya kuruluşlarının durumu, OHAL kapsamında haklarında soruşturma başlatılan gazeteciler ve 685 sayılı KHK ile oluşturulan OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu mekanizması temel alındı.
