Dolardaki yükseliş, piyasadaki dengesizlik zeytinyağı piyasasını da vurdu. Üreticiden çıkan ham zeytinyağı 23 TL’den başlarken 38-40 TL'ye, ham zeytin 3.5’dan 7 TL’ye çıktı. Fiyatlar sürekli değişiyor. Önlerini göremediklerini söyleyen üreticiler  yaşadıkları sorunları Gazete Duvar'dan Burcu Özkaya Günaydın'a anlattı .

Manisa’da Ulysses Zeytinyağı adı altında ağaç yetiştiren üretici Ercan Dalkılıç, 2019 yılından beri devam eden bir süreç olduğunu; gübre, ambalaj, zirai malzeme, kargo gibi tüm giderlerde öngörülemez bir artış yaşandığını söyledi. Giderlerin maliyetinin de artırmasıyla zeytinyağı piyasasının yükseldiğini belirten Dalkılıç, “Mazot benzin fiyatını dahi geçti. Bu gibi zorluklar üretimin azalmasına sebep olacak yakın gelecekte. Bu durum bizim gibi küçük ve orta derece üreticiye zarar ama büyük toprak sahibinin işine yaradı. Onların iş maliyeti ile bizimki aynı değil. Endüstriyel firmalar da büyüdü. Butik zeytinyağı üreticileri zorluklar sebebiyle firmalarını oligarklara bırakmak zorunda kaldılar. Bizim gibi firmalar üretimini küçülttü. Birçok butik görünen ama aslında çok büyük sermayeleri ve toprağı elinde bulunduran kartel türedi. Piyasadaki fiyat rekabeti düştü. Tepeden fiyat atanmaya başladı. Bu durum tekelleşmeye neden olacak” diye konuştu.

Dalkılıç, 90 gün içinde ürünlerine yüzde 70 zam yapmak zorunda kaldıklarını, şu an ham çıkan zeytinyağı fiyatının 38-40 lira arası olduğunu belirterek, “Dostlarım da soruyor neden bu kadar zam oldu diye. 5 yıl ürünlere zam yapmadık 2014-2019 arası. Bizim tüketici ile ne sorunumuz olabilir ki ama ben yaptığım işte maliyeti çıkaramayacaksam bu ağaçlara bakamam ki. Yakın zamanda yaşadık, gördük biz bunu. Pamukta, tütünde yaşadık şimdi de zeytinde yaşayacağız. Zeytin ağaçları sökülecek, kimse zeytin yetiştiremeyecek duruma gelecek” dedi.

Hataylı zeytinyağı tüccarı Refik İnan, ayçiçeği yağının yükseldiğini, zeytinyağı fiyatında anormal bir yükseliş olmadığını ileri sürdü. Geçen sene Afrin’den gelen zeytinyağının iç piyasaya sürülmesiyle Hatay başta olmak üzere Türkiye zeytinyağı piyasasının zarar ettiğini söyleyen İnan, bu sene Afrin’den yağ piyasaya gelmediği için rahat nefes aldıklarını belirterek, şöyle dedi: “Afrin’de şu an zeytinyağı 50 dolardan Dubai, Arabistan, Ortadoğu ülkelerine satılıyor. Dünya piyasasında ise 3 dolar, 40 TL normal fiyat. Üretici 40, toptancı 43 satıyor, perakende 45. Marketlerde fiyat çok şişiyor. Ben geçenlerde İzmir’e gittim alıcılar direk çiftçilere gelip alıyorlardı. Market değil köylü tercih ediliyor bu sene. Alan memnun satan memnun.”

Ayvalık’ta faaliyet gösteren Orfion Zeytinyağı sahibi Özgür Üzden de zeytinyağı üreticisi. Küçük aile işletmeciliği yapan Üzden, zeytin işinin üretiminden satımına toplamasına kadar içinde. Üzden, zeytin işinin doğasında depolama olduğunu geçen seneden artan maliyetlerden dolayı depolama yapamadıklarını vurguladı. Piyasanın çok değişken olduğunu, her an fiyat değişimi olduğuna dikkat çeken Üzden: “TARİŞ’te toptan fiyatlar geçen sene 28’den başladı iki defa fiyata yenilendi, şu an toptan satış fiyatı 45 oldu. Geçen sene yağlık zeytinin kilosu 3,5’tu bu sen 7 TL. Dolayısıyla şu an maliyetle 50’ye çıkıyor. Maliyet girdileri yüzde 400 arttı. Yeni yılla birlikte nakliye-kargo zammı olacak, mazot arttı, işçilik arttı. Toptan satış yapamaz duruma geleceğiz.”

Bu aralar gündemde olan stokçuluk tartışmasına değinen Özgür Üzden, “Bana soruşturma açsınlar stokçuluktan. Gelip stokçunun deposuna baksınlar. Piyasa dengesiz. Çiftçi de şu an elindeki malı satmak istemiyor, Çiftçi demi stokçu. Büyük zincir marketler ve büyük firmaların denetlenmesi gerekiyor. Tarım Kredi Kooperatifi tek tek, tane tane mal satıyor onu da konuşalım. Üretemez durumdayız, ayakta kalmaya çalışıyoruz” şeklinde konuştu.

Hatay’daki zeytinyağı tüccarının “Şu an sorun yok” söylemini sorduğum Üzden, şöyle dedi: “İspanya’da şu an zeytinyağı 3,15 dolar 48 TL: TARİŞ 45 TL açıkladı. Sorun yok diyen kişi büyük firmadır, yurt dışına ihraç ediyordur. Bu firmalara sorun olmaz tabi. Büyük bir zeytinyağı üreticisiyle konuştum geçenlerde onlar da tedarik sorunu yaşıyor. Yakında Türkiye’de zeytinyağı bulamayacak insanlar ya da fiyatı çok yüksek olacak alamayacaklar.”

Antakya Ziraat Odası Başkanı Mehmet Muzaffer Okay, zeytinin çiftçiden çıktığını, tüccardan kaynaklı iç piyasaya girmesinde sorun olduğunu söyledi. 23 TL fiyattan başlayan zeytinyağının şu an 40 TL olduğunu belirtti. Okay, maliyette çok zam geldiğini, ambalaj, kargo, mazot, gübre fiyatlarının arttığını söyleyerek, “Çiftçi zor durumda. Bankaya borçlu, gübre mazot zamlandı. Çiftçi masraflarını ödemek için elindeki malı tutamaz hemen satıyor. Tüccar tutuyor. Tüccarın maliyeti arttı tamam ama piyasa fiyatı yüksek, o da yükseğe satıyor. İşi hakkıyla yapan da var stokçuluğunu yapan da. Gübre dolar eksenli artıyor. Dolar yükseliyor, gübre yükseliyor dolar düşüyor ama gübre düşmüyor” diye konuştu.

Okay, bir kargaşa hali olduğunu, kimsenin önünü göremediğini hükümetin acilen denetimi arttırması gerektiğini söyledi.