Bu bayram namazında Moskova’nın gök kubbeli merkez camisindeydim. Hava şartlarına aldırmadan her bayramda olduğu gibi bu seferde yüzbinlerce insan cami içinde, etrafında, sokaklarda ve parklarda geceden itibaren yer tutmuşlardı. 10 bin kapasiteli caminin içinde olabilmek için cemaat, arife günü yatsı namazından sonra artık çıkmıyor ve geceyi ibadetle geçirerek sabah namazına ve sonrasında bayram namazına ulaşıyor. Sabah metro istasyonları açılır açılmaz bütün vagonlar camilere giden yolcularla doluyor. Kimisi milli kıyafetli, kimisi takkeli ve kimisi de elinde seccadeli… 

Moskova’da bayram namazı organizasyonu ciddi bir olay. Bütün halk etkileniyor. Şehrin her tarafında güvenlik artıyor, bazı yollar ve istasyonlar tamamen kapatılıyor. Binlerce emniyet görevlisi, bayram namazı öncesi ve sonrası olmak üzere yaklaşık 24 saatlik bir süre yoğun güvenlik tedbirleri alıyorlar. Geçen senelerden edindiğim tecrübeyle, bayram namazına iki saat kala gibi güvenlik, namaza gelenleri artık 700-800 m ileri noktalarda karşılıyor ve her hangi bir kargaşa ihtimaline fırsat vermemek için daha da yaklaştırmıyor. 

Basın mensupları ve büyükelçi vb özel davetlilerin kullandığı bir koridordan Merkez Camisine ulaştığımda  artık içerisi, dışarısı, etrafı lebalep balık istifi misaliydi. Sanki bütün Moskova buraya akmış gibi, orta noktada gök yüzüne uzanan minareler ve saf saf dizilmiş her milletten insan seli. Moskova belediyesi ve Emniyet müdürlüğünden açıklamalarda bizim olduğumuz camide 230  bin kişi namazını eda etti. 

Moskova’da dört cami var. Merkez Camisi başta olmak üzere başkentteki diğer camilere Cuma ve Bayram günlerinde Müslümanlar akın ediyor. Ayrıca, Moskova bölgesinde 47 ayrı yerde bayram namazının kılınması için spor salonları, çadırlar ve mescitleri belediye öncesinde ilan ediyor. Fakat bu tedbirler yığılmaları önleyemiyor. Çünkü, Moskova'da 3 milyon Müslüman yaşadığı tahmin ediliyor. Haliyle 4 cami ve geçici organize edilen mescitler yetersiz kalıyor. Moskova belediyesi, şehrin doğu kesiminde metro çıkışına yakın bir alanda, 60 bin kapasiteli büyük bir cami için yer istihdamı etti. Müftülüğün açıklamasına göre bu da yeterli değil. En az 10 cami ihtiyacı daha bulunmaktadır.

İç tasarımında geleneksel İslami işlemeler ve Tatar el yazması süslemelerinin kullanıldığı mabed, aynı zamanda hüsnühatlar ve kalem işi nakışları ile 16 ve 17. yüzyıl Klasik Osmanlı sanatı üslubuyla da cezbediyor. Kubbe, duvarlar ve mihrap, çevresi kuşak yazılı nakış ve hat oymalı kabartma tekniğinde Kuran ayetlerinden ince ince nakşedilmiş.

Bayram namazını, Rusya Federasyonu Müslümanları Dini İdaresi ve Müftüler Konseyi Başkanı Ravil Gaynuddin kıldırdı. Hutbeyi iki dilde, Rusça ve Tatarca okudu. Gaynuttin, Ramazan, oruç ve ahlaki prensipler hakkında bir saat süren bilgiler verdi. Toplumsal dayanışmanın ve yardımlaşmanın önemini anlattı. 

Konuşmasında, "Bu mübarek ayda teravi namazları kılındı, sadakalar toplandı, hayırsever işler yapıldı. Cenab-ı Hak hepimizin dualarını kabul etsin! Biz Rusya Müslümanları İslam alemi için dua ettik. İslam dünyasında halen arzu edilen birlik yok. Allah biz Rusya Müslümanları için de birlik kurmamıza yardımcı olsun. Biz bunun için dualar ettik. Rusya'da Ramazan ayında iftar çadırları açtık, hayırsever faaliyetler yaptık ve ihtiyacı olan Müslümanlara yardım ettik. Biz başka dini temsilcilerine de İslam dinini tanıttık, hoşgörü ve sevgi dini olduğunu anlattık. Allah oruçlarımızı kabul etsin. Rusya ve diğer ülke Müslümanları arasında işbirliğimiz iyi ve daha da iyi olmaya devam edecek." dedi.

Devamında ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, Başbakan Mikhail Mişustin’in ve Moskova Belediye Başkanı Sergey Sabyanin’in Müslümanlara hitaben Ramazan Bayramı nedeniyle yayınladıkları kutlama mesajları okundu. Putin’in mesajında, “Bütün Müslümanlar tarafından saygı duyulan ve kutsal Ramazan ayının sonunu taçlandıran bu bayram, manevi anlamı yüksek olduğu gibi insanların ahlaki donanımına katkı sağlıyor, merhamet ve şefkat arzusunu geliştiriyor. İslam ümmetinin hayatı salih ameller ve taahhütlerle doludur.  Devlet ve kamu kuruluşlarının gelişimine, eğitim öğretim ve hayırsever girişimlere imkan açıyor” vurgusu önemliydi. 

Ortodoks Hıristiyanlığın önemli bir nüfusuna sahip olan Rusya'da aynı zamanda 24-25 milyon Müslüman halk bulunuyor. Bu rakamla Müslümanlar, ülkede Ortodoks Hıristiyanlardan sonra en kalabalık ikinci inanç grubunu temsil ediyor.  Yakın geleceğe ilişkin tahminler İslam'ın hızla yayılmakta olduğu Rusya'da 2035 yılı itibariyle nüfusun yüzde 30'nun Müslümanlardan oluşacağını öngörüyor. 

Rus, Kazak, Kırgız, Azeri, Tacik, Türkmen, Tatar, Dağıstanlı, İnguş ya da Çeçen onlarca farklı etnik topluluktan Müslümanlar Rusya Müftüler Konseyi Başkanı Ravil Gaynuddin'in İslam dünyasında akan kanların durması ve belaların bitmesi için yaptığı duaya amin dedi. Rusya televizyonlarından canlı olarak verilen bayram namazını kıldıran Müftü, barış, birlik ve dirlik temennisinde bulundu. 

Bu arada Moskova Merkez Camisi hakkında kısa bir bilgi vermek isterim. İlk yapımı 1894-1904 yıllarında 1500 kişilik olan cami 2011-2015 yıllarında büyütülerek 10 bin kişi kapasitesine çıkartıldı. Hali hazırda Moskova’nın en büyük camisi. Yapıldığı 1904 yılından sonra Sovyet dönemimde bile kapanmayan ve vazifesini gören tek camidir. 1980 yılında Moskova'da yaz olimpiyat oyunları olduğunda cami, Olimpiyskiy spor kompleksini yanında bulunması dolayısıyla yıkılması gündeme geldi ama Rusya’daki İslam âlimleri ve Müslüman ülkelerin büyükelçileri Merkez Camisini yıkılmaktan kurtardılar. 1996 yılından itibaren Moskova Merkez Cami'nin yanında ayrı bir binada Moskova Müftülüğü ve Moskova İslam Üniversitesi faaliyetine başladı.

Cami, geleneksel İslam mimarisi, Osmanlı ve  Kazan Tatarları mimarisinin motiflerini birleştiriyor. Zengin hat işlemeli, farklı boyutlarda minareler, merkezi kubbe ile birleştiren altı katlı neo-Bizans tarzı ana yapıdan oluşmaktadır. Altın varak kaplı ana kubbe 46 metre yüksekliğinde ve 27 metre çapındadır.  İki ana minarenin en  yükseği 78 metredir. Külliyenin tarihi bölümünde yer alan küçük minare ve eski bina korunmuş ve bir hilal ile taçlandırılmıştır.  Çatı ve kuleler, ilk Moskova camisi gibi mavimsi yeşil bir renge boyanmıştır.  Kubbe ve minarelerin yaldızlanması için altın varak kullanılmış ve böylece tasarımcılar altın kubbeli Moskova imajına gönderme yapmışlardır.

Altı katlıdır ve  üç katta ibadet yapılmaktadır. Ana ibadethane üçüncü katta yer almaktadır.  Kadınlar Mescidi en üst katta yer alır ve ayrı bir girişi vardır.  Birinci kat teknik odalara ayrılmış, ayrıca abdesthane ve gardırop, ikinci katta ise simültane tercüme kabinlerinin bulunduğu konferans salonu ve İslam Müzesi bulunmaktadır. Katlarda etkinliklerin görüntülü olarak yayınlanması için ekranlar vardır. Camide bireysel ve grup turları düzenlemektedir. 7 Ekim 2015'ten itibaren Peygamber Efendimiz’in saçları muhafaza edilmekte ve o günden bu güne sürekli ziyaretçi kabul etmektedir. Yakınlarda metro istasyonu olduğundan ve yeraltı nehri binanın altından aktığından, yapıları güçlendirmek için caminin tabanına 131 kazık çakılmış. Eski caminin duvarları sökülerek modern malzemelerle yeniden inşa edilmiş ve böylece eski bina yeni külliyeye eklenmiş.