Rusya-Ukrayna krizinden sonra Moskova sokaklarındaki sıra dışı gelişmelere alışkın olan gazeteciler, bir günde Kremlin'in hedef haline gelivermesine bir anlam verememişler. Rus gazeteci “Kimi tutacaksınız, belli değil. Al birinden vur öbürüne. Putin ne kadar katil ise Prigozhin de o kadar cani.” şaşkınlık ve öfkesini gizleyemiyor. Bir diğer görgü şahidi, Rus halkı arasında  “Burası Rusya. Biraz sonra kimin öleceğini kimse tahmin edemez” endişesinin her geçen gün daha da arttığını söylüyor.

Ukrayna Savaşı'nın beklenenden uzun sürmesi, Putin ve onun üzerine bahse girenleri şaşkına uğrattı. Başta komuta kademesi olmak üzere ciddi bir moral bozukluğu yaşandığı ortada. Kremlin'in olmadık bir şekilde kendi başlattığı savaşı Rusya'nın istiklal mücadelesi haline getirme gayretleri de kontrolden çıkan savaş stratejilerine inancı azaltıyor. Putin, A Takımı da dahil, Rus Ordusu'nun uğradığı kayıpları gizli tutmak için elinden geleni yapıyor. 

İlk anda düzenli ordunun yükünü hafifletmesi beklentisi ile operasyonlara dahil edilen paralı asker, lejyoner ya da gönüllülerden oluşan kuvai-milliye tipi paramiliter tecrübelerin hasar tespiti zor neticeler doğurması normaldir. Önümüzdeki aylarda gösterime girecek olan Expendables IV filmi, bilinen gayr-ı nizami ordu prototipinin Hollywood versiyonunu izleyicilerle buluşturacak. Kazanırsanız işlediğiniz suçlar silinir ve kahraman olursunuz. Kaybederseniz, unutulursunuz. Prigozhin'in zar attığı oyun işte bu. 

Yevgeny Prigozhin göz dolduran bir profile ya da başarılı bir geçmişe sahip değil. Bütün mahareti işlediği adi ve sıradan bir suçtan dolayı uzun yıllar hapis yatmış olması. Oluşturduğu maaşlı operasyonel birlik de, Ukrayna'ya karşı savaşma karşılığında suçları affedilecek olan sicilleri kabarık mahkumlar. Yani Prigozhin'in hapis arkadaşları. Devlet açısından “Expendables”, gözden çıkarılmış ve “Ne diye boşuna hapiste besleyelim. Hiç olmazsa cephede işe yarasınlar!” ekibi, kendileri açısından “Kaybedecek bir şeyi olmayan!” ölüm makinaları. Ukrayna'da savaş ve insanlık suçu kategorisine giren suçlamaların adresi Prigozhin'in ekibi Wagner Grubu. Şimdiye kadar Kremlin'in yüzünü güldüren paramiliter grup, geçtiğimiz Cumartesi günü itibariyle, pusulasını şaşırıp, yönünü Moskova'ya çevirdiği için terhisi erkene alındı.

Savaşın ortasında Rus idaresinde yaşanan bu çatlaklık hakkında değişik komplo teorileri konuşuluyor. Morallari alt-üst eden gelişmenin aynı gün içinde neticelenmesi de ilginç. Bu noktada, Prigozhin'in harekete geçme emrini nereden aldıysa, kalkışmayı durdurma emrini de aynı yerden alabileceği iddiası işin rengini değiştiriyor. Paramiliter ekip resmi rakamlara göre altı bin, kendi iddialarına göre yirmi beş bin. Prigozhin, askerlik geçmişine sahip olmasa da bu kadarcık bir eleman ile Moskova'yı ele geçireceğine inanacak kadar safdil olmasa gerek. Putin'e karşı rahatsızlığın ayyuka çıktığı Kremlin'de Prigozhin gibilere sözünü dinleten en az onun kadar gözü kara başkaları da olmalı. Dedik ya, komplo teorisi; heyecanlı ve iç gıcıklayıcı!

Ukrayna krizinin beklenenden uzun sürmesi karşısında bıkkınlık ve yorgunluğunu gizlemeyen Rus Halkı, Moskova'ya 200 kilometre mesafedeki şehir meydanlarına giren isyancı Prigozhin ekibini sevgi gösterileriyle karşılamışlar. Aynı gün sona eren başkaldırı sonucunda Prigozhin, Putin'e yakınlığı ile bilinen Belarus'lu diktatör Alexander Lukashenko'nun ülkesinde misafirliğe razı oldu. Tabii ki, Putin'in namına direnişçi bir Rus Efanesi haline geldikten sonra.

Aşçı Prigozhin bizim aşina olduğumuz bir tip. Enver Paşa'ya ölümüne bağlı Yakup Cemil de mahkumlardan oluşan düzensiz gerilla grupları oluşturmuş. Prigozhin ile aralarındaki fark, Yakup Cemil'in dönemin meşhur kumandanları ile okul, sınıf, devre ya da mesai arkadaşlığı yapmış olması. Cumhuriyeti kuranların hepsi ile öyle ya da böyle bir ilişkisi olmuş.

Yakup Cemil, düzenli ordu hiyerarşisine ayak uyduramadığından dolayı, askeri okulda edindiği bilgi ve tecrübeyi, döve döve adam edeceğine inandığı kürek mahkumu bir sürü hapishane kuşu üzerinde denemiş. Balkan Savaşları (1912) yıllarında dört bin civarında mahkumdan oluşturulan birliklerle gerilla mücadelesine kumandanlık etmiş. Teşkilat-ı Mahsusa'ya dahil olduktan sonra 1914'de yine 2000 kişiden oluşan mahkum birliği ile Doğu illerinde başlayan karışıklıklara müdahale ile görevlendirilmiş. Gerilla timi, ufak tefek başarılara imza atmış olsa da yıkılışın yönünü değiştirecek başarılarından bahsedilmiyor. Yakup Cemil'in bu düzensiz birlikleri sevk ederken hem kendi adamlarına hem de yerel halka uyguladığı tespit edilen yargısız infazlar, üst ve amirlerinin başını çok ağrıtmış. Daha sonra Ermeni Komiteleri ile girişilen mücadelelerde de Yakup Cemil'in isminden çok bahsediliyor.

Başına buyruk, gözükara Yakup Cemil'in bir kaç kez ipten alan hami ve koruyucusu Enver Paşa'ya bağlığı, çok hızlı girdiği son kavşakta idamdan kurtulması için yeterli olmaz. İdam cezasına sebep olarak da  “Genelkurmay Başkanı ya da Savunma Bakanı olmazsam hayatı size zindan ederim!” tehdidi olduğu söyleniyor. Şaki'nin hükümranlığı darağacına kadar!

Prigozhin'in akibeti konusunda değişik tahminler var. Putin'in işi zamana yayarak, muhalifleri için uygun gördüğü suikast türlerinden birini eski şef ve aşçısı için de devreye sokması sürpriz olmaz. Zehirleme, otel balkonundan atıp intihar süsü verme, trafik kazası ya da sıradan bir suikast hemen akla geliveren metotlardan. Wagner Birlikleri ise bundan böyle en ön saflarda mayınları patlatmak için kullanılan “işlek” görevleri ile yavaş yavaş eriyip tükenecekler.

Olayların içinde olan görgü şahitlerinin temkin ve dikkatine rağmen, Putin'e ölümüne angaje olan Saray'ın durumun nezaketini kavramadan Kremlin'e omuz verdiğine hiç şaşırmadık. Öyle de olsa, “Hele bir olayı anlayıp kavrasaydınız be birader! Bu ne acele? Putin bir yere kaçmıyor ya!” demeden geçmeyelim. Saray'ın gözden ırak yerlerde, her ihtimale karşı kendisine arka çıkacak militan tiplerden oluşan paramiliter oluşumlarla adının geçiyor olması biraz panik havası yaratmış olabilir.

Putin'in kaprislerinden bıkan ve Kremlin'de çalışan bir ekip eğer Prigozhin'in pimini çekip Moskova'ya yuvarlayabilecek riskleri denemeye devam ederlerse, önümüzdeki günlerde, Rus Ordusu'nu meşgul edecek başka patlamalarda duyabiliriz. Syl (Silvester Stallone) işini biliyor. Baksanıza Expendables'in IV çekerken, başarısızlığa mahkum Yakub Cemil ve Prigozhinler'e local zaferler kazandırıp gişe rekorları kırmaya doymuyor. Düzenli ordular karşısında bu tür oluşumların zafer vadetmediğini herkesten iyi o anlamış!