Türk ve Rus oligarklar, AKP ve Tayyip Erdoğan’a destek olmak için harekete geçti. Son dönemlerde her ay milyarlarca dolar Türkiye’ye giriş yapıyor. Bu konuları yakından takip eden bir dostumun ifadesine göre bu paraları Türkiye’ye Türk ve Rus oligarklar getiriyor. Merkez Bankası verilerine göre Türkiye’ye 2022 yılının ilk 9 ayında yaklaşık 22 milyar dolar kaynağı belirsiz para girişi oldu. Bu rakam Temmuz 2022’den itibaren kademeli olarak arttı. Yıl sonuna kadar ve 2023 yılına girilmesi ile birlikte bu rakamın artması şaşırtıcı olmaz. Zira Erdoğan’ın seçimleri kazanabilmesi için öncelikli olarak ekonomiyi düzeltmesi gerekiyor, bunun içinde ciddi oranda paraya ihtiyacı var. 

Erdoğan’ın güvendiğini Arap çöllerine (BAE ve Suudi Arabistan) kar yağdı. Bu ülkelerden tek kuruş dahi gelmedi. Katar da paranın musluğunu kesti, zira ABD’nin bu konudaki bir uyarası yetti! Rusya’da zor durumda zaten… Ukrayna savaşı sonrasında Batı’nın ambargosu altında zor günler yaşayan Rus lideri Putin de oligarkların yurtdışındaki paralarını ülkeye sokma talimatı verdi. İşin garibi bu talimatın benzerini de Erdoğan’ın kendi adamlarına verdiğine ilişkin iddiaların altı oldukça dolu. Kuşkusuz parasını Rusya’da tutmak isteyen Rus oligarklar da bu paralarını Türkiye’ye getiriyor. 

Türkiye’de önemli bir süredir önemli yatırımları bulunan Rus oligarklar için Türkiye her açıdan güvenli bir ülke konumunda. Rus oligarkların faaliyetlerine bakacak olursak ilginç veriler ortaya çıkıyor. Lüks yatı "Eclipse" ile 26 Nisan 2022 tarihinde Marmaris’e gelen Roman Abravomiç’in turizm alanında yatırım yapmayı amaçlıyor. Abramoviç bu gerekçe ile Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ile sürekli temas halinde. Abramoviç’in ayrıca IP Hotels zinciri ile yakından ilgileniyor. Novatek’in sahibi Leonid Mikhelson’un Türkiye’deki Rönesans Holding ile karşılıklı yatırımları var. Vagit Alekperov Lukoil’in kurucusu ve Türkiye’de Akpet’i 2008 yılında satın aldı. Alekperov aynı zamanda İstanbul Levent’teki The Edition Hotel’in de sahibi. Mubariz Mansimov’ın da Türkiye’de turizm sektöründe yatırımları bulunuyor. Vladimir Lisin, Rusya’nın en büyük çelik üreticisi Novolipetsk’in sahibi. Şirket, 2020 yılı ihracatının yüzde 20’sini Türkiye’ye yaptı. Vladimir Potanin Türkiye’de Getir isimli şirketin ortaklarından.  Alexey Mordashov’un Türkiye’de Blue Grand Azur’un da bulunduğu (Marmaris) Muğla ve Antalya’da otelleri bulunuyor. Alisher Usmanov’un demir çelik ticareti ile üzerine Türk firmalarla anlaşmaları bulunuyor. Mikhail Fridman ise Türkcell’in ortaklarından.  

Şunu biliyoruz; Rus oligarkların paralarını Türkiye’ye getirmesi iki şekilde mümkün. Birinci olarak Rus sermayesi bankacılık sektörü üzerinden Türk ekonomisine kazandırılabilir. Rus oligarkların paralarını bu şekilde yani Türkiye’de hesap açarak getirme imkanları bulunuyor. Ziraat Bankası, Vakıfbank ve İş Bankası’nın bir süredir Rus bankaları ile anlaşmaları var. Bu 3 Türk bankasının dahil olduğu “Rus MIR” sistemi olarak tanımlanan sistemle Ruslar Türkiye’ye daha kolay para transfer edebiliyor. Maliye Bakanlığı kaynakları Nisan 2022 sonuna kadar 1740 Rus’un Ziraat Bankası, 610 Rus’un Vakıfbank ve 340 Rus’un da İş Bankası’nda hesap açtığı bilgisini verdi. Türkiye’ye giren herhangi bir para, sorun yaşamadan bankacılık sistemine enjekte edilebiliyor. Çünkü bir yabancının Türkiye’de hesap açması için pasaport ve telefon numaraları ile bir adres belirtmesi yeterli oluyor. 

“Nereden buldun yasası?” kaldırıldığı için Türkiye’ye giren paranın “nereden geldiği, kimin olduğu“ sorgulanmıyor. Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu'nun (ICIJ) verilerine göre Rus oligarkların Rusya dışında önemli oranda paraları bulunuyor. Bu nedenle Rus oligarklara ait olan Rusya dışındaki paraların bankacılık sistemi üzerinde Türkiye’ye getirilmesi zor değil. Ancak Rus oligarklar hem Rusya dışındaki kayıt dışı paralarını hem de Rusya’daki varlıklarını getirebilmeleri ancak kayıt dışı yollarla olabilir. Rus oligarklar Roman Abramoviç, Vagit Alekperov ve Rusya eski Devlet Başkanı Dmitry Medvedev'e ait yatların Bodrum, Kuşadası, Antalya ve Marmaris limanları ile özel uçakları İstanbul, Bodrum, İzmir ve Antalya havalimanlarında daha sık görülmesi bu şekilde gerçeklendirilebilinir. 

 

Erdoğan’ın Rus yatırımlarını istemesi kadar doğal bir şey olamaz. Ancak ABD ve AB’nin ekonomik yaptırımı altındaki Rus sermayesinin ülkeye bu kadar güçlü girmesi Türkiye’yi Batı bloğundan soyutlar. Rusya’ya yönelik ambargoyu aşmak için son iki ay içinde Türkiye’ye gelen Rus oligarklar Leonid Mikhelson, Vagit Alekperov, Vladimir Lisin, Roman Abravomiç, Mubariz Mansimov, Vladimir Potanin,  Alexey Mordashov ve Alisher Usmanov’un mali büyüklükleri milyarlarca doları buluyor. Bu oligarklar Türkiye’de Erdoğan’a yakın Cengiz (Mehmet Cengiz) , Limak (Nihat Özdelir), Kalyon (Orhan Cemal Kalyoncu), Kolin  (Celal Koloğlu) ve Makyol (Adnan Çebi) şirketlerine ve AKP iktidarına yakın benzer yani şirketlere göre çok daha büyük varlıklara sahipler.

Erdoğan ve Putin’in yakınlıkları nedeniyle iki ülke arasında ekonomik tercihler siyasi ve diplomatik tercihlerin önüne geçti. Bu durum Türkiye’yi ambargoyu delen bir ülke konumuna getiriyor. ABD ve AB bu durumdan oldukça rahatsız. Nisan 2022’de ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Victoria Nuland, Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal ile olan görüşmesinde Rus oligarkların paralarının Türkiye’ye getirilmesinin hoş karşılanmayacağı dile getirdi. Rus oligarkların Türkiye’de var olan yatırımlarını daha da arttırması ve Türkiye’de güçlenmesi olasılığı ABD ve AB ile daha ciddi sorunların çıkmasına neden olabilir. ABD ve AB Türkiye’den Rusya’ya yönelik yaptırım kararlarına katılmasını açık bir şekilde isteyebilir. Erdoğan’ın batıyı tercih etmesi Türkiye içinde yargı ve TSK’daki ulusalcıların siyasi ve ekonomik açıdan AKP iktidarı aleyhine harekete geçmesine neden olur. Unutulmaması gereken bir başka ayrıntı var. Türkiye, 1991'den beri üyesi olduğu, BM Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine İlişkin Mali Çalışma Grubu (FATF) tarafından 2021’de Gri Liste’ye alındı. Bu karar Türkiye’nin kara para aklama ve terörün finansmanı konusunda Mali Çalışma Grubu tarafından gözetim altında tutulduğu anlamına gelir. Bunun bir adım ilerisi Türkiye’nin uluslararası alanda cezaya çarptırılmasıdır.

Rus oligarklar kadar Rus trol ağının Türkiye seçimleri için hazırlandığına ilişkin iddialara da bakmak gerekiyor… ABD Başkanı Trump’un seçimleri kazandığı yıl Rusya’nın ABD seçimlerine müdahale edip etmediğini net olarak bilmiyoruz ama Putin’in 2023 seçimlerinde Erdoğan’ın kaybetmemesi için elinden geleneği yapacağına kuşku yok. Şimdiden Türkiye’nin enerji dolaşım ağının merkezi olabileceğini söyleyerek Erdoğan’a büyük destek veren Putin’in son dönemlerde AKP liderini sürekli övmesini bu açıdan bakmak gerekiyor. Seçimlere az kaldı, anlaşılan o ki Rus oligarklardan sonra Putin’in trol ağı da Türkiye seçimleri için çalışacak gibi… AK trollerle birlikte nasıl bir eylem planı yürütecekler inanın merak ediyorum. Bu konu haftaya kalsın!