Yokluktan varlığa gelinceye kadar esir maddesi halinden atom, molekül, maden ve bitki halinden daha da yukarılara doğru basamak basamak ihsan ve nimet mertebelerinde mazhariyetler var…

Üstad Bediüzzaman Hazretleri bazı makam ve dereceleri şöyle izah ediyor: “Hayvanat içinde beni dahi menşeim olan bir damla sudan yaratmış, mucizâne yapmış, kulağımı açıp gözümü takmış, kafama öyle bir beyin, sineme öyle bir kalb, ağzıma öyle bir koymuş ki; o beyin, kalb ve dilde rahmetin bütün hazinelerinde depolanan bütün Rahmanî  hediyeleri, atiyye  ve armağanları tartacak, bilecek yüzlerce mizancıkları, ölçücükleri ve Esmâ-i Hüsna’nın (Cenab-ı Hakkın Güzel İsimlerinin)  tecellilerinin definelerini açacak, anlayacak binlerce âletleri yaratmış, yapmış, yazmış; kokuların, tatların, renklerin adedince tarifeleri âletlere yardımcı vermiş.

“Hem tam bir intizam ile bu kadar hassas duyguları, hissiyatları ve gayet muntazam bu mânevî lâtifeleri ve bâtınî hâsseleri bu cismimde yerleştirmekle beraber, gayet sanatlı bu cihaz ve donanımları, insanî hayat yönünden gayet lüzumlu ve mükemmel bu kadar âzâları ve âletleri bu vücudumda mükemmel  bir hikmetle yaratmış. Tâ ki, nimetlerinin  bütün nevilerini ve umum çeşitlerini bana tattırsın, hissettirsin ve hadsiz İsimlerinin tecelliyâtının ayrı ayrı zuhurlarını o duygular ve hissiyatla ve hassasiyetle bana bildirsin, zevk ettirsin ve bu ehemmiyetsiz görünen hakir ve fakir vücudumu –her müminin vücudu gibi- kainata bir güzel takvim ve ruzname.. ve en büyük âlem kainata muhtasar (özet) en nurlu  bir nüsha..  ve şu dünyaya küçültülmüş (minyatür)  bir misal ve sanatlı eserlerine en parlak bir mucize..  ve nimetlerinin her nev’ine tâlip bir müşteri ve vesile..  ve âlemlerin Rabbi olarak rubûbiyetinin kanunlarına ve icraat tellerine santral gibi bir mazhar..  Ve hizmet ve rahmet atiyye ve armağanlarına ve çiçeklerine numune bahçesi gibi bir liste, bir fihriste… Her şeyden münezzeh sübhanî hitaplarına anlayışlı bir muhatap yaratmış olmakla beraber, en büyük bir nimet olan vücudu, bu vücudunda büyütmek ve çoğaltmak için hayatı verdi.  Ve o hayat ile o vücut nimetim âlem-i şehadet kadar genişleyebilir…

“Hem bunlarla beraber İNSANİYETİ  verdi. O insaniyet ile o vücut nimeti mânevi ve maddî âlemlerde inkişaf ederek  insana mahsus duygularla o geniş sofralardan istifade yolunu açtı.

“Hem İSL MİYET’i bana ihsan etti. O İslamiyet ile o vücut nimeti, gayb ve şahdet âlemi kadar genişlendi.

“Hem TAHKÎKΠ İMAN’ı ihsan ve ikram etti. O iman ile o vücud nimeti, dünya ve âhireti içine aldı.

“Hem o imanda Marifet ve Muhabbetini verdi. O marifet ve muhabbetle o vücud nimeti içinde yaratılmışlara ait mümkinat dairesinden, Yaradan’a ait Vücub âlemine ve İlahi İsimler dairesine kadar hamd ve senâ ile istifade için ellerini uzatabilir bir mertebe ihsan etti.

“Hem hususi olarak Kur’anî bir ilim ve imanî bir hikmet verdi. Ve o ihsanı ile çok mahlûkat üstüne bir üstünlük verdi. 

“Ve geçen noktalar gibi çok cihetlerle öyle bir camiiyet (farklı özellikleri içinde toplama kabiliyeti) vermiş ki, EHADİYETİNE ve SAMEDİYETİNE tam bir ayna…  Ve küllî ve kudsi RUBÛBİYETİNE   geniş ve küllî bir ubudiyet ile mukabele edebilen bir istidat  ve kabiliyet vermiş. Peygamberlerle  bütün insanlara gönderdiği bütün mukaddes kitapların, suhufların ve fermanların hepsinin ittifakı ile, bütün enbiya, evliya ve asfiyanın ittifakıyla, bu bendeki bulunan emaneti ve hediyesi ve atıyyesi olan vücudumu ve hayatımı ve nefsimi Kur’an âyetinin nassı olan,  ‘Allah, karşılık olarak Cennet verip müminlerden canlarını ve mallarını satın almıştır.’  (9/11)  âyetin ifadesiyle benden satın alıyor. Tâ ki, elimde faydasız zâyi olmasın ve iade etmek üzere muhafaza edip satmak pahasına ebedî saadeti ve Cenneti vereceğini kati bir surette çok tekrar ile vaad ve ahdettiğini yakîni bir ilim ve tam iman ile anladım.”

Evet insan, nebati, hayvanî, insanî ve imanî hayat mertebelerinde 24 saat içinde seyahatler eder. Mühim olan;  bu dört mertebenin gerektiği gibi hakkını vermek, icabına bakmaktır.