2020 yılının ilk iki ayında olup bitenlerin hiçbiri tahmin edilememişti. 

Koronavirüs vak’aları Çin’in Vuhan şehrinde ortaya çıktığında siyasetçilerden iktisatçılara, hekimlerden mühendislere herkes salgının kısa sürede kontrol alınacağında hemfikirdi.

Ancak aradan geçen üç ay tablonun hiç öyle olmadığını gösterdi. 

9 Mart Pazartesi günü petrol fiyatlarındaki şok düşüşe Japonya’dan Amerika’ya kadar en büyük borsaların yüzde 7’ye yakın değe kaybı eşlik etti. 

Pazartesi tsunamisi salgının ekonomiye verdiği tahribatla ilk yüzleşme oldu. 

Petrol fiyatı zahiren Suudi Arabistan ile Rusya arasındaki fiyat savaşının neticesi olarak düşse de işin aslı Koronavirüs’ün çökerttiği üretim ve tedarik mekanizmasında saklı. 

Dünyanın en büyük atölyesinde çarkların durması diğer ekonomileri de yavaşlatıyor. Salgına bağlı can kaybının 5 bine yaklaşması, futbolculardan Hollywood oyuncularına varıncaya kadar popüler insanlara virüs bulaşması geniş kitlelerin haleti ruhiyesini altüst etti. 

Farklı ülkelerde panik halde marketlere hücum eden insanlar da siyasetçiler de neyin ne olduğunu bilmiyor. Marketten üç parça alışverişle bir aile şehir hayatında kaç gün evde barınabilir ki! 

Koronavirüs’ün panzehirinin en erken 2021 yılında keşfedilebileceği belirtiliyor ki o güne dek virüsün mutasyona uğraması hâlinde bütün emekler heba olacak. 

O tarihe dek dünyadakilere rahat yüzü yok. Kâh inecek kâh yükselecek piyasalar.

Arz ve talep şokunun bir arada yaşandığı dönemlerde dünya lokal ekonomik krizi bile mumla aradı. Kriz kısa müddette “Buhran” dediğimiz trajediye dönüşüveriyor. En 1929 Büyük Buhran’ı böyledir. 2’nci Dünya Savaşı’nın sebep olduğu yıkımın etkileri 1950’lerin ortalarına kadar sürmüştü. 

Savaş yıllarındaki kadar yıkıcı olmasa da dünya 2020 yılında normal zamanlarla mukayese edilemeyecek ölçüde kıtlıkla, açlıkla ve on milyonlarca insanın işsiz kalması tehlikesi ile karşı karşıya. 

Borsalarda hisse senetleri her gün yüzde 5’ten fazla değer kaybediyor. New York Borsası’nda Dow Jones 30 ve S&P 500 endeksleri dün de yüzde 5’ten fazla geriledi. Son bir aylık değer kaybı yüzde 20! 

Dünyanın en değerli şirketlerinin hâli böyle ise varın diğerlerini siz düşünün. 

Petrolün varili (159 litre) talepteki düşüşün etkisi ile 32 dolar ki fiyat iki ay önce 70 dolara kadar yükselmişti. 

Dünyanın en büyük uçak imalatçısı BOEING 13 milyar dolar borç talep etti bankakalardan. Rakibi AIRBUS’ın hisseleri de son bir haftada yüzde 14 düştü. Şimdiden üç hava yolu şirketi iflas etti. 

Otel zincirleri krizin yaz aylarına sarkması ihtimaline göre yeniden bütçe hazırlıyor.

Uluslararası Para Fonu (IMF) 50 milyar dolar tutarında Koronavirüs paketi hazırladı. Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde Avrupa Birliği (AB) üyesi devletlerin liderlerine “pamuk eller cebe” mesajı verdi. 

Dünya Bankası da paket hazırlığında. Hükûmetler zordaki şirketleri kurtarmak veya salgına karşı sağlık harcamalarını artırmak mecburiyetinde kalacak. 

İtalyan hükümeti 16 milyar euroluk (113 milyar TL) Koronavirüs’e karşı destek paketi ilan etti. İtalya’nın neredeyse dünya ile olan irtibatı kesildi. Eczane, restoran ve marketler haricinde ticari faaliyetler yasaklandı. 

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump, 13 Mart’tan 13 Nisan’a kadar Avrupa’dan ABD’ye seyahat yasağı getirdi. 

Çin’de şubat ayında otomobil satışları yüzde 79 azaldı. Ocakta da yüzde 90 gerilemişti satışlar. Kızıl Ejder’in ülkesi 1990’dan bu yana en düşük büyüme rakamına şimdiden razı.

Bu şartlar altında Türkiye’de göreceli bir sükûnet havası hâkimdi. Kemençe eşliğinde “Oy korona korona” türküsü söyleyecek kadar rahattı vatandaş! Ta ki iki gün evvel ilk Koronavirüs vak’ası resmen ilan edilinceye kadar… 

Virüs huduttan resmen giriş yaptı bir kere...

Halk marketlere akın etti. Makarna, un ve bakliyat fiyatlarını yüzde 700 artıran fırsatçılar halktaki telaşı daha da artırdı. 

Borsa İstanbul (BİST) yüzde 5’e yakın düşüşle 95 bin seviyesine kadar indi. Yüzde 10'u aşan değer değer kaybıyla turizm endeksi ve yüzde 6'nın üzerindeki düşüşle bankacılık endeksi satış dalgasında başı çekiyor.

Alman Borsası’nda DAX’ın yüzde 7 düştüğü pazartesi günü BİST yüzde 3 gerilemişti ki Varlık Fonu marifeti ile endeksin 100 binin üzerinde tutulduğunu sağır sultan duydu. Ancak satış dalgası öylesine kuvvetli ki kamu kaynakları ile düşüşe direnen hükümete de havlu attırdı. 

Son iki ayda BİST’ten hisse alan on binlerce küçük yatırımcı bu arada battı. Onların hazin hikâyeleri yakında sosyal medyada paylaşılır.

 

Dolar için iki hafta öncesinde 6,10 TL destek seviyesini ifade ediyordu. Artık yeni seviye 6,20 TL. Dolar birkaç gün içinde 6,30 TL’yi de aşabilir. Euro için de 7,20 TL ve üzeri kısa vadeli hedeftir. 

Altının onsu (31,1 gram) 1.630 dolara gerilerken altında kâr satışlarının akabinde gerileyen fiyat yeni alım fırsatı olarak değerlendiriliyor.

Rakamlar her mânâda havada uçuşuyor. Bir saat evvelki veri bir anda anlamını kaybedebiliyor. Küçük bir mahşerin ortasında herkes kendince sahili selamete çıkma telaşında. 

Kriz uzadıkça mukavemet azalacak, yolda kalanların sayısı artacak maalesef. Herkesin hesabını buna göre yapmasında fayda var. 

-------------------------------