Mehmet Kumcağız - Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü ile Slovenya Ljubljana Üniversitesi işbirliğince sürdürülen çalışma kapsamında, fındık üretiminde ciddi zararlara neden olan fındık kokarcasından kurtulmak amacıyla böceklerin sesleri taklit edilerek, çiftleşmelerinin önüne geçilmesi ve bitkilerden uzaklaştırılmasının amaçlandığı belirtildi. OMÜ Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Prof. Dr. Celal Tuncer, AA muhabirine yaptığı açıklamada, fındık kokarcasının, fındık meyvelerini emerek zarar veren bir böcek olduğunu, erken dönemde meyvelerin kalitesini ve üretimini düşürdüğünü söyledi. Tuncer, fındık kokarcalarının her yıl Türkiye'de fındık üretimine ciddi oranda zarar verdiğini bu nedenle de Slovenya Ljubljana Universitesi ile ortak proje hazırladıklarını ve projenin TÜBİTAK tarafından da desteklendiğini belirterek şunları söyledi: ''Bu böcekle ilaçlı mücadele yapılma oranı son derece düşüktür. Fındığın çok geniş alanlarda yetiştiriliyor olması ve kimyasal ilaçların insan sağlığı ve doğal hayata bilinen olumsuz etkileri nedeniyle, ilaçlı mücadele mecbur kalınmadıkça istenen bir durum da değildir. Bu zararlıya karşı ilaçlı mücadeleye alternatif olabilecek mücadele yöntemleri geliştirilmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda fındık kokarcasının kendi arasında ses kullanarak yaptığı iletişimi belirlemek amacıyla ortaklaşa bir uluslararası proje hazırladık. Proje kapsamında fındık kokarcasının erkek ve dişi bireyleri çiftleşmek amacıyla feromon denilen bazı özel kokular yanında insan kulağının duyamayacağı sesleri de kullanmakta. Ayrıca titreşim yoluyla meydana getirdikleri bu sesleri çiftleşme dışı amaçlarla da kullanılmaktalar. Fındık kokarcasının değişik amaçlar için çıkarmış olduğu seslerin özelliklerini bilgisayar programları ile belirliyoruz. Bu sesler diğer canlı türleri tarafından duyulmamakta veya duyulsa bile onlar için bir anlam ifade etmemektedir. Proje dahilinde lazer vibrometre aleti kullanılarak fındık kokarcasının çıkarmış olduğu değişik sesleri kayıt altına alıyoruz. Bu seslerin hangi anlama geldiğini analiz ediyoruz. Sesler lazer vibrometre ile dinleyerek dijital ortama aktarıyoruz. Bu sesler özel programlarla binlerce kat büyütülüyor. Ayrıca kayıt esnasındaki davranış ve tepkileri de defalarca gözlüyoruz. Hangi davranış için hangi sesin çıkarıldığı tespit ediliyor. Bu tip ses ve titreşim sonuçları analiz edilince, söz konusu sesleri taklit ederek böceği tuzağa düşürmek mümkün.'' -CİHAZDAN ÇIKAN SES ''SENİ İSTEMİYORUM'' DİYECEK- Tuncer, özellikle çiftleşme esnasında çiftlerin birbirini istemediği yöndeki seslerin bir cihaz ile ortama verilmesi halinde çiftleşme olmayacağını belirterek, ''Böcekleri, yaşamlarını ve özellikle üreme davranışlarını bozarak bitkilerden uzaklaştırmayı amaçlıyoruz.'' Projenin üç yıl süreceğini ifade eden Tuncer, Ljubljana Universitesi'nin ses analizleri üzerinde çalışan dünyadaki en iyi üniversitelerden biri olduğu için tercih edildiğini kaydetti. (MKU-HRN-OSM)08.07.2011 10:09:14