KOCAELİ (A.A) - İstanbul Üniversitesi (İÜ) Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Namık Yalçın, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının (TPAO) kaba hesapla 20 trilyon metreküplük kaya gazı rezervi olabileceğini bildirdiğini belirterek, Güneydoğu Anadoluda arama çalışmaları başlamak üzere. Bu yıl içinde ilk sondaj ve arama kuyusu açılacaktır dedi.
     Kocaeli Sanayi Odası (KSO) Meclis Toplantısında konuşan Yalçın, özünde fosil yakıt olan kaya gazının bitümlü kayalar, gaz hidratlar, sığ biyojenik gazlar, sıkı gazlar ve kömür gazları gibi alternatif enerji kaynakları arasında bulunduğunu söyledi.
     Petrol ve doğalgazın oluştuğu ana kayayı terk ettiğini, farklı bir yerde açığa çıktığını ancak bir bölümünün terk etmeyerek ana kayada kaldığını, bu bölümün kaya gazını oluşturduğunu ifade eden Yalçın, konunun yeni fark edilen bir şey olmadığını, 20. yüzyılın ortalarından beri bilinen bir durum olduğunu kaydetti.
     Günün koşulları, üretim maliyeti ve teknolojinin yetersizliğinin bu tür kaynakların kullanılmasına imkan vermediğine değinen Yalçın, şöyle konuştu:
     1973 petrol krizinden itibaren özellikle gelişmiş ülkeler alternatif enerji kaynakları arayışına girdi. Böylelikle petrol ve doğalgaz oluşturmuş kayaların bünyesindeki gazın üretilebilirliği gündeme geldi. Her kaya, kaya gazı içermez. Bu kayaların belirli özelliklere sahip olması gerekmektedir. Belirli bir oranda organik madde içerecek, yeterli olgunluğa ulaşmış olacak. Kaya gazının alternatif bir enerji kaynağı olarak gündeme gelmesi, bu işin ekonomik anlamda yapılabilir olmasından kaynaklanıyor. Ana kaya olağan koşullarda geçirgen ve üretime elverişli değildir. Bu kayanın öncelikle hapsettiği gazı serbest bırakır hale getirilmesi gerekiyor.
     Yalçın, ilk kaya gazı kuyusunun 1981 yılında Amerikanın Texas eyaletinde açıldığını anımsatarak, 1997den itibaren yatay sondaj ve hidrolik çatlatma yöntemiyle üretimin önemli miktarda artırıldığına işaret etti.
     2006 yılında açılan kuyu sayısının 6 bin 200e ulaştığına dikkati çeken Yalçın, 32 ülke ve 48 ayrı havzada kaya gazı potansiyeli olabileceğine dikkati çekerek, şöyle devam etti:
     İngiltereyi ele alırsak, kaba bir hesaplamayla 200 cubic feetlik (Tcf) bir rezervle geleceği açısından umutlu olabileceğini düşünen bir ülke. Uluslararası Enerji Ajansı raporlarına göre, kaya gazı küresel bir olay olarak karşımıza çıkıyor. 6 bin 600 Tcflik bir dünya rezervi... Bu rakamın 5 bin 760ı üretilebilir. Bu üretilebilen rezervin 860ı ABDye ait. 2010 yılında Amerikanın kaya gazı üretimi 5 Tcfyi buluyor. Bu rakam Amerikanın doğalgaz üretiminin yüzde 23ü... 2035 yılına kadar Amerikadaki gaz üretiminin yüzde 46sının bu kaynaktan yapılması ön görülüyor.
    
     -Türkiyenin durumu-
    
     Kaya gazı rezervi bakımından Brezilya, Arjantin, Polonya ve Çinin de önemli ülkeler arasında bulunduğuna işaret eden Yalçın, yıllık doğalgaz tüketimi 50 milyar metreküp olan Türkiyenin durumunu ise şöyle özetledi:
     1990larda Zonguldak havzasında kömür gazı çalışmaları kapsamında birtakım çalışmalar yapıldı. Kaya gazı çalışmaları henüz başlangıç aşamasında. TPAOnun petrol ve doğalgaz arama çalışmalarında oluşturduğu 70 yıllık birikimi var. Bu birikim önemli katkılar sağlıyor. TPAO, kaba bir tahmini hesapla 20 trilyon metreküplük kaya gazı rezervi olabileceğini bildirdi. Güneydoğu Anadoluda arama çalışmaları başlamak üzere. Bu yıl içinde ilk sondaj ve arama kuyusu açılacaktır. Trakya havzasında da bir başka şirket arama ve üretim çalışmalarını sürdürüyor. Güneydoğu Anadolu, Trakya, Karadeniz, Doğu Anadolu, Tuz Gölü civarı ve Toroslar, kaya gazı olduğu düşünülen alanlar.
    
     -Ekonomik ve politik dengeler-
    
     Prof. Dr. Namık Yalçın, kaya gazı üretiminin dünyadaki ekonomik ve politik dengelerin değişimine etkisine ilişkin şunları söyledi:
     ABDdeki doğalgaz potansiyelinin ihtiyaçların tamamını karşılamanın ötesine geçmesiyle 4 yılda fiyatların yüzde 50 düşeceği ve Rusya doğalgazına bağımlı ülkelerin tamamının yeni perspektif içinde vaziyet alması gerektiği ifade ediliyor. Kaya gazı elde edilmesindeki yeni gelişmelerin, dünya enerji piyasasındaki oyuncuların rol dağılımını ciddi bir şekilde değiştirebileceği gündeme geliyor. Kendi öz kaynakları yeterli olmayan Japonya ya da öz kaynakları ihtiyacını karşılamaya yetmeyen Çin gibi ülkeler, dünya piyasasında gaz şirketleri satın alıyor.
     Dünya doğalgazda Rusya ve Orta Doğuya bağımlıydı. Başka ülkelerde kaya gazı potansiyelinin ciddi olarak gündeme gelmesi, bu alandaki dengeleri değiştirecektir. Kaya gazının dünyayı ve jeopolitik dengeleri değiştireceği görüşü hakim. Tüm ülkelerin enerji ve enerji güvenliği politikalarının, bu yeni enerji kaynağı alternatifi ışığında gözden geçirmesi gerekmektedir.
     (TE-NEC-KMK)