12 Eylül'de yapılacak referandum için son viraja girilirken iş dünyasını da sandık heyecanı sardı. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve TÜSİAD gibi çatı örgütleri kararlarını net açıklamaktan çekinirken, iş dünyasında rengini belli edenlerin sayısı hızla artıyor. Türkiye'de yüzbinlerce işyerini temsil eden odaların birçoğu, çatı örgütlerinden gelen 'görüş açıklamayın' baskısına rağmen referanduma yönelik renklerini açıkça ortaya koymaya başladı. SABAH'ın ulaştığı ve tamamı TOBB'a bağlı 78 ilin sanayi ve ticaret odası başkanından 30 tanesi odasının meclis kararıyla alınmış resmi görüşünü açıkladı. 48 Oda ise resmi görüş belirtmedi. 9 oda başkanı da odasının değil ama kendisinin referandumda kullanacağı oyun rengini açıkladı. 9 BAŞKAN AÇIKLADI SABAH'a resmi kararlarını açıklayan 30 odanın tamamı 12 Eylül'deki referandumda 'Evet' oyunu kullanacaklarını duyurdu. Ankete katılan odalardan 48 tanesi resmi görüş vermekten kaçındı. Resmi olarak referandumda 'hayır' oyu vereceğini açıklayan oda ise çıkmadı. Resmi görüş belirtmeyen ancak kendi oyunun niteliğini açıklayan 9 ilin oda başkanından 5 tanesinin oyu 'evet', 4 tanesinin ise 'hayır' olarak belirlendi. SABAH'ın araştırmasına görüş olarak farklılıklar içeren İstanbul ve Ankara dahil edilmedi. Çünkü İstanbul'da Ticaret Odası 'evet' oyu kullanacağını açıklarken, sanayi odası ise görüş açıklamayacağını duyurmuştu. Benzer bir durum Ankara için de geçerli olduğu için bu meslek örgütleri de değerlendirme dışında bırakıldı. Araştırmada Şırnak'ın Sanayi Odası Başkanı'na yurtdışında olduğu için ulaşılamadı. YANITLAR İLGİ ÇEKİCİ 78 ilin sanayi ve ticaret odalarının başkanıyla telefonla yapılan araştırmada ilgi çekici noktalar da ön plana çıktı. Bazı oda başkanları Türkiye gerçeğini düşünerek farklı fikirlere sahip olduklarını ve bu nedenle net bir görüş vermekten kaçındıklarını söyledi. Bir kısmı kendi görüşlerini net olarak dile getirirken odasının adına konuşamayacağını söyledi. AHMET ŞEN - Hakkâri TSO Başkanı "KESİN olan bir şey var. Hakkâri'de 'hayır' oyu çıkması mümkün değil. Boykot eden kesim ile yeni anayasaya ihtiyaç duya Değişime ihtiyacımız var İLHAMİ TEZCAN - Çanakkale TSO Başkanı "TÜRKİYE'DE yeni bir anayasanın vakti geldi. 30 yılda dünyada ticaret değişti, ekonominin kuralları değişti. Bu değişime ayak uydurmak gerek. Pakette bazı maddeler eksik olsa da kesinlikle yeni anayasa desteklenmeli ve 'evet' denilmelidir." OSMAN YILDIRIM - Sivas TSO Başkanı "BİZ Türkiye'nin gündemini meşgul eden bu süreçte evet sonucunun ortaya çıkacağını düşünüyoruz. Ancak temennimiz uzlaşmanın olması ve maddelerin birlikte hazırlanmasıydı." EKREM DEMİRTAŞ - İzmir Ticaret Odası Başkanı "BİZ görüş beyan etmiyoruz. Bu iş siyasallaştı. Mümkün olduğu kadar siyasetten uzak olmak istiyoruz. Biz çıkacak olan sonuçtan ekonominin etkilenmesini istemiyoruz. Bu büyüme trendinin devam etmesini istiyoruz. Hisarcıklıoğlu'nun sürecin siyasallaşmasının kendilerini rahatsız ettiği yönündeki yorumlarına katılıyoruz." HASAN HÜSEYİN ERKOÇ - Malatya TSO "EKONOMİK kalkınmanın önünün açılması adına referandumda anayasanın değişmesine destek veriyoruz ve evet veriyoruz." İSMAİL KARAMAN - Uşak TSO Başkanı "DEMOKRATİK yönde atılacak her adıma 'evet' diyorum. Ancak oda olarak kesin bir açıklama, ortak bir karar alma durumumuz olmadı." , ALİ ÖZTÜRK - Aksaray TSO Başkanı "BİLİNDİĞİ üzere ülkemiz kendi geleceği ile ilgili çok önemli bir anayasa değişikliği paketinin referandum süreci içinde. Bizler Aksaray Ticaret ve Sanayi Odası olarak, bütün vatandaşlarımıza 26 maddelik paketin iyi değerlendirilmesini tavsiye ediyoruz. Siyasi görüşü ne olursa olsun insanların bu paketin içeriğine yani neler getirip neler götüreceğine bakması ve ona göre değerlendirmesi gerektiğine inanıyoruz." GALİP ENSARİOĞLU - Diyarbakır TSO Bşk. BİZE göre, 1982 Anayasası birtakım kısmi değişikliklerle düzeltilemez. Türkiye'nin anayasa sorunu ancak çağdaş demokratik değer ve prensipleri yansıtan yeni bir anayasa ile çözülebilir. Bu itibarla, yeni ve demokratik bir anayasa bizim için vazgeçilmez bir taleptir. Özgürlükleri artıran ve demokratik değişime kapı aralayan her türlü çabayı destekliyoruz. 12 Eylülde yapılacak halk oylamasını da bu bağlamda değerlendiriyoruz.'' İSMAİL TOKSÖZ - Bartın TSO Başkanı "BİZ yeni bir anayasaya 'evet' diyoruz. TOBB'u, işadamlarını ilgilendiren, ekonomi ile alakalı maddeleri içeren bir yasal gelişimden bahsediyoruz. Referandumda yüzde 60'tan fazla oy oranı ile 'evet' çıkacağına inanıyoruz." GÜVEN KUZU - Siirt TSO Başkanı "DEMOKRATİK, laik, sosyal ve güçlü bir hukuk devleti için referandumda oylarımız 'evet' olacak. 1982 Anayasası hem AB'ye hem de demokratikleşmeye engel." ÜMİT ÖZGÜMÜŞ - Adana San. Od. Bşk "KURUMLARIN Anayasa oylamasıyla ilgili görüş açıklamasını doğru bulmuyoruz. Biz de ADASO olarak bu çerçevede tavır aldık. Kişisel olarak görüş belirtmem gerekirse ben 'hayır' oyu kullanacağım." HAYRETTİN ÇELİKTEN - Çankırı TSO Başkanı "ÜYELERİMİZLE ortak karar almadık herkes görüşünde özgürdür. Ancak benim şahsi oyum 'evet' olacak." HÜSEYİN ÜZÜLMEZ - Konya Ticaret Odası Bşk. ve TOBB Yönetim Kurulu Üyesi 12 Eylül'de yapılacak referandumda 'evet' oyu kullanmak için Türkiye'de bir ilki gerçekleştirerek Meclis kararı aldık. Oda olarak sivil Anayasa ihtiyacını her platformda dile getirdik. Ekonomik kalkınmanın kaliteli demokrasiyle birlikte sağlanacağına inanıyoruz. Bu nedenle KTO Meclisi'nde karar aldık." CELAL SÖNMEZ - Bursa Sanayi Odası Başkanı "REFERANDUM politize oldu, ancak atılan adımın demokratikleşme yönünde atılan bir çaba olduğunu düşünüyorum. Halk için demokrasilerde anayasa gibi bir çok konu yine halka danışılarak, sorularak yapılmalı diye düşünüyorum." KEMAL BOZAN - Bingöl TSO Başkanı "BÖLGEMİZDE yatırımı artıracak, istihdam yaratacak demokratik gelişime katkı sağlayacak her türlü karara biz 'evet' diyoruz." İSMAİL AKÇAY - Gümüşhane TSO Başkanı "KESİN bir karar almadık. Ancak Memleketi seçilenlerin yönetmesi gerektiğine inanıyoruz. Kurumsal olarak her üyenin bireysel oyu var." MEHMET BALDUK - K.Maraş TSO Başkanı "KİŞİSEL olarak referandumda oyum 'evet'. Mayıs ayında oda içerisinde anket yaptırdık. O ankette sonuç yüzde 65 evet çıktı. Şimdi yeni bir anket daha yaptırıyoruz." HÜSNÜ SERTESER - Afyon TSO Başkanı "BU partilerin yarışı haline gelmiş durumda. ATSO olarak hiçbir üyemize şuna oy verin veya buna oy verin diye bir şey söylemedik. Benim, ATSO Başkanı olarak şuna oy veriyorum, şunu destekliyoruz dememiz hiçbir üyemizi bağlamaz ortak karar açıklamamız doğru olmaz." EROL DERİCİ - Sinop TSO Başkanı "BU referanduma taraf olmak istemiyoruz. Kurum olarak bir açıklamada bulunmak doğru olmaz. Ancak bizim her zaman söylediğimiz bir konu var. Devlet odaklı bir anayasa değil, yurttaş odaklı bir Anayasa yapılmalı."