Cumhurbaşkanı "Abdullah Gül" tarafından onaylayarak halkoyuna sunulmak üzere yayımlanması için Başbakanlığa gönderdiği Anayasa değişikliği, reform niteliğinde yenilikler içeriyor. Yapılan değişiklikleAnayasa Mahkemesi ve HSYK yeniden yapılandırılırken, pakette kadına pozitif ayrımcılıktan kişisel verilerin korunmasına, seyahat hürriyetinden memura toplu sözleşme hakkına ve grev yasaklarının kaldırılmasına, askere sivil mahkeme yolunu açan düzenlemeden Yüksek Askeri Şura(YAŞ) kararlarının yargıya açılmasına kadar birçok alanda köklü değişiklikler yapılıyor. Temmuz ayının ilk haftasında referanduma sunulması beklenen Anayasa değişiklik paketinde halk, şu maddeleri oylayacak: KADINA POZİTİF AYRIMCILIK 1. MADDE: Anayasa'nın 10. maddesinde yer alan pozitif ayrımcılığı içeriyor. Buna göre maddeye "Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz." cümlesi ile "Çocuklar, yaşlılar ve engelliler gibi özel surette korunması gerekenler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz." fıkrası ekleniyor. KİŞİSEL BİLGLİER 2. MADDE: Madde, kişisel verilerin korunmasını içeriyor. Buna göre, Anayasasının 20. maddesine Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip olacak. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenecek. SEYAHAT HÜRRİYET 3. MADDE: Öngörülen değişiklik, vatandaşların yurtdışı seyahatlerini içeriyor. Buna göre, Anayasanın 23. maddesinin 3. fıkrası şöyle değiştirildi. Buna göre, vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilecek. ÇOCUKLAR ÖZEL KORUMA ALTINA ALINIYOR 4. MADDE: Anayasanın 41. maddesinde Ailenin korunması ve çocuk haklarını ele alıyor. Maddeye, "Her çocuk, yeterli himaye ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır." hükmü ekleniyor. SENDİKAL HAKLAR GENİŞLİYOR 5. MADDE: Anayasanın 51. maddesinin 4. fıkrası, aynı zamanda aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunamayacağını hükmü getiriyor. Yapılan değişiklikle, Uluslararası Çalışma Teşkilatının (ILO) Sendika Özgürlüğüne ve Örgütlenme Hakkının Korunmasına İlişkin 87. Sayılı Sözleşmesine aykırı olduğu gerekçesiyle söz konusu fıkrası yürürlükten kaldırılıyor. MEMURA TOPLU SÖZLEŞME GELİYOR 6. MADDE: Teklifin 6.maddesiyle memurlara sözleşme hakkı getiriyor. Buna göre, Anayasanın 53. maddesinin mevcut düzenlemesinde, memur ve diğer kamu görevlilerinin sadece toplu görüşme hakkı tanıyor. Maddeye eklenen yeni hükümlerle, memur ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı getiriliyor. GREV VE LOKAVAT HAKKI 7. MADDE: Grev ve lokavt hakkına sınırlamalar getiren, Anayasanın 54. maddesinin üçüncü ve yedinci fıkraları yürürlükten kaldırılıyor. Böylece sendikal haklar ile grev ve lokavt hakkının kullanılabilmesi bakımından, ileri bir adım atılmış oluyor. 8. MADDE: Siyasi partilerin kapatılmasını öngören bu madde, yeterli çoğunluk sağlanamadığı için paketten düştü. KAMU DENETÇİLİĞİ 9. MADDE: Kamu denetçiliği (ombudsman) kurumu oluşturuluyor. MİLLETVEKİLLİĞİ DÜŞMEYECEK 10. MADDE: Milletvekilliğinin düşürülmesi uygulamasını kaldırıyor. TBMM BAŞKANLIK DİVANI 11. MADDE: Anayasanın 94. maddesinin 3. fıkrasında değişiklik yapılmasını öngörüyor. Buna göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı seçimlerinin her yasama döneminde iki kez yapılması ve ilk seçilenlerin görev süresinin iki yıl olması, ikinci devre için seçilenlerin görev süresinin ise o yasama döneminin sonuna kadar devam etmesi öngörülüyor. YAŞ KARARLARI YARGIYA AÇILIYOR 12. MADDE: Anayasanın 125. maddesinde değişiklik yapılarak, Yüksek Askeri Şurası(YAŞ)'nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç, her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolunun açılması öngörülüyor. Ayrıca yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olacak, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacak. TOPLU SÖZLEŞME HAKKI 13. MADDE: Anayasanın 53. maddesinde yapılan değişiklikle, memur ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı veriliyor. Anayasanın 128 inci maddesinde ise, memur ve diğer kamu görevlilerinin nitelik, atanma, aylık, ödenek gibi özlük haklarının kanunla düzenleneceği hükmü yer almaktadır. 53 üncü maddede yapılan değişikliğe paralel olarak, memur ve diğer kamu görevlilerinin malî ve sosyal haklarına ilişkin toplu sözleşme hükümlerinin saklı olduğu hükme bağlanıyor. KINAMA CEZALARI YARGIYA AÇIK 14. MADDE: Anayasanın 129. maddesinde yapılan değişiklikle disiplin kararlarını düzenliyor. Buna göre, Memurlar ve diğer kamu görevlilerine verilen uyarma ve kınama cezalarının da yargı denetimine açılması öngörülüyor. HAKİM VE SAVCILARIN DENETEMİ 15. MADDE: Anayasa'nın 'Hakimler ve Savcıların Denetimi' başlıklı 144. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığınca denetimi, adalet müfettişleri ile hakim ve savcı mesleğinden olan iç denetçiler; araştırma, inceleme ve soruşturma işlemleri ise adalet müfettişleri eliyle yapılacak. ASKERE YARGIYA YOLU 16. MADDE: Anayasa'nın Askeri yargıyı düzenleyen 145. maddesinde değişiklikle askere sivil mahkeme yolu açılıyor. Buna göre, Askerî yargı, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür. Bu mahkemeler; asker kişilerin, sadece askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri askerî suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür. Savaş hali haricinde, asker olmayan kişiler askerî mahkemelerde yargılanamaz. Askerî mahkemelerin savaş halinde hangi suçlar ve hangi kişiler bakımından yetkili oldukları; kuruluşları ve gerektiğinde bu mahkemelerde adlî yargı hâkim ve savcılarının görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir. Askerî yargı organlarının kuruluşu, işleyişi, askerî hâkimlerin özlük işleri, askerî savcılık görevlerini yapan askerî hâkimlerin görevli bulundukları komutanlıkla ilişkileri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir. ANAYASA MAHKEMESİNİN YAPISI DEĞİŞİYOR 17. MADDE: Anayasa'nın 146. maddesini yeniden düzenlemeyi öngörüyor. Yeni düzenlemeyle Anayasa Mahkemesi'nin üye sayısı 11'den 17'ye çıkartılıyor. Üyelerinin 3'ünü TBMM, 14'ünü ise Cumhurbaşkanı seçiyor. Buna göre, halen 11 asıl 4 yedek üyeli olan Anayasa Mahkemesi, taslaktan farklı olarak 17 asıl üyeden oluşacak. İlk taslakta bu sayı 19 olarak öngörülüyordu. TBMM, 2 üyeyi, Sayıştay Genel Kurulunun gösterdiği 3'er aday arasından; 1 üyeyi baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3 aday arasından gizli oylamayla seçecek. Cumhurbaşkanı; 3 üyeyi Yargıtay, 2 üyeyi Danıştay, 1 üyeyi Askeri Yargıtay, 1 üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesince gösterilecek 3'er aday içinden; 3 üyeyi ise YÖK'ün kendi üyesi olmayan yüksek öğretim kurumları öğretim üyeleri arasından göstereceği 3'er aday içinden seçecek. Böylece, Cumhurbaşkanı taslaktan farklı olarak Askeri Yargıtay'dan üye seçmiş olacak. Cumhurbaşkanının direkt olarak seçeceği üye sayısı taslaktakinden farklı olarak düşürülüyor. Taslakta, Cumhurbaşkanının 7 üyeyi direkt olarak seçmesi öngörülüyordu. Teklifte bu sayı 4'e indiriliyor. Buna göre, Cumhurbaşkanı bu 4 üyeyi; üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, 1. sınıf hakim ve savcılar ile Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçecek. Anayasa Mahkemesinin 3 daireden oluşması yönünde taslakta yer alan düzenlemeden de vazgeçiliyor. Yüksek Mahkeme, iki bölüm ve Genel Kurul olarak çalışacak. Anayasa Mahkemesi üyeleri, gizli oyla bir başkan ve iki başkanvekili seçecek. Süresi bitenler yeniden seçilebilecek. ANAYASA MAHKEMESİ ÜYELERİN GÖREV SÜRESİ 12 YIL 18. MADDE: Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev sürelerini düzenleyen 147. maddede değişiklik öngörüyor. Buna göre Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yılla sınırlıyor. KOMUTANLARA YÜCE DİVAN YOLU 19. MADDE: Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerini düzenleyen 148. maddesinde değişiklik yapılarak, kişisel başvuru hakkı tanınıyor. Bireysel başvurunun taslakta öngörülen, ''anayasa şikayeti'' ile sınırlı olması uygulaması kaldırılarak, bireysel başvuru hakkı genel tutuluyor. Meclis Başkanı,GenelkurmayBaşkanı, kuvvet komutanları ve Jandarma Genel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan'da yargılanacak. Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucu verdiği kararlar kesin olacak. ANAYASA MAHKEMESİ'NİN ÇALIŞMA USULÜ 20. MADDE: Anayasa Mahkemesinin çalışma ve yargılama usulünü düzenleyen 149. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, Anayasa Mahkemesinin bölümleri başkanvekilinin başkanlığında 4 üyenin katılımı ile toplanacak. Genel Kurul ise mahkeme başkanının veya başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az 12 üye ile toplanacak. Bölümler ve genel kurul, kararlarını salt çoğunluk ile alacak. Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemesi için komisyonlar oluşturabilecek. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara Yüce Divan sıfatıyla Genel Kurul bakacak. Bireysel başvurular ise bölümlerce karara bağlanacak. Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına ya da devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için üye tam sayısının üçte ikisinin oyu aranacak. ASKERİ YARGITAY ÜYELERİNE HÂKİMLİK TEMİNATI 21. MADDE: Anayasa'nın, Askeri Yargıtay'a ilişkin düzenleme içeren Anayasa'nın 156. maddesinde değişiklik yapılıyor. Buna göre, Askeri Yargıtay üyelerinin disiplin ve özlük işlerinde askerlik hizmetinin gereklerine bakılmayacak. Bunun için hakimlik teminatı esasları dikkate alınacak. YÜKSEK ASKERİ İDARE MAHKEMESİ 22. MADDE: Yüksek Askeri İdare Mahkemesi'ne hakimlik teminatı getiriyor. HSYK'NIN ÜYE SAYISI 22'YE ÇIKIYOR 23. MADDE: Anayasa'nın, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun (HSYK) yapısını düzenleyen 159. maddesinde değişiklik yapılıyor. Bu kapsamda, HSYK'nın halen 7 olan asıl üye sayısı 22'ye, 5 olan yedek üye sayısı ise 10'a çıkarılıyor. HSYK, 3 daire halinde çalışacak. Teklifte, Adalet Bakanının kurul başkanlığını yürütmesi korunuyor.Adalet BakanlığıMüsteşarının kurulda yer alması uygulaması da sürecek. Kurulun, 4 asıl üyesi, yüksek öğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca; 3 asıl ve 2 yedek üyesi, Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca; bir asıl ve bir yedek üyesi,Danıştayüyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca; bir asıl ve bir yedek üyesi, Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri arasından; 7 asıl ve 4 yedek üyesi, birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli yargı hakim ve savcıları arasından adli yargı hakim ve savcılarınca; 3 asıl ve 2 yedek üyesi idari yargı hakim ve savcıları arasından idari yargı hakim ve savcılarınca, dört yıl için seçilecek. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilecek. Kurulun ''meslekten çıkarma'' cezasına ilişkin kararlarına itiraz yolu getiriliyor. Kurulun diğer kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamayacak. EKONOMİK SOSYAL KONSEY 24. MADDE: 'Ekonomik ve Sosyal Konsey' Anayasa kapsamına alınıyor. Konsey, ekonomiye ilişkin konularda hükümete danışmanlık yapacak. DARBECİLERİ KORUYAN GEÇİCİ MADDE KALDIRILIYOR MADDE 25: 12 Eylüldarbecilerine yargı yolu açılıyor. Anayasa'nın, 12 Eylül dönemindeki Milli Güvenlik Konseyi üyeleri ile bu dönemde kurulan hükümetler ve Danışma Meclisi'nde görev alanların yargılanmasını önleyen geçici 15. maddesi yürürlükten kaldırılıyor GECİÇİCİ MADDELER 26. MADDE: İKİ geçici maddeden oluşan çerçeve madde, Anayasa Mahkemesi ve HSYK'nın yapısıyla ilgili geçici düzenlemeleri içeriyor. Parti kapatmalarla ilgili geçici düzenleme ise 8. maddenin düşmesi çerçevesinde yeterli oyu alamayarak paketten çıktı. YÜRÜRLÜK MADDESİ 27. MADDE: Teklif, halkoyuna sunulması halinde ise tümüyle oylanacak.