Demokrasiye 16. madde prangası Anayasa'nın geçici 16'ncı maddesi "Referandumda oy kullanmayan, 5 yıl aday ve seçmen olamaz" diyor. BDP'yi de ilgilendiren hüküm için hukukçular, "Bugüne kadar hiç işletilmedi" dedi Anayasa değişikliği için 12 Eylül 2010'da yapılan referandumu boykot eden Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) üyeleri, seçme ve seçilme haklarını kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Anayasa'nın geçici 16'ncı maddesi, herhangi bir referandumda, oy verme kütüğünde kaydı bulunmasına rağmen hukuki veya fiili mazeret göstermeksizin oy kullanmayan kişilerin sonraki beş yıl içinde yapılacak seçimlere seçmen veya aday olarak katılmasını yasaklıyor. Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) bugüne kadar hiç uygulanmayan bu maddeyi işletmesi durumunda, başta Başkan Selahattin Demirtaş olmak üzere referandumu boykot eden BDP üyeleri 2011 Genel Seçimleri'nde ne aday olabilecek, ne de oy kullanabilecek. Geçici nitelikte olmasına rağmen, içeriğinde herhangi bir zaman kısıtlaması yer almayan maddeyi uzmanlara sorduk. ÖDEV DEĞİL HAK (Prof. Dr. Serap Yazıcı- Bilgi Üniversitesi): Bu madde bugüne kadar hiç gündeme gelmemişti. YSK hükmü işletirse BDP üyelerinin seçimde aday olmaları veya oy kullanmaları mümkün olmaz. Ancak bu, 1980 darbesinin ardından konulmuş anti-demokratik bir madde. Demokratik ülkelerde oy vermek bir ödev değil, hak olmalıdır. Meclisteki tüm partiler bir araya gelip bu maddeyi ilga etmeli. Aksi halde BDP, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin ifade özgürlüğünü garanti altına alan hükümlerinin ihlâl edildiğini öne sürüp AİHM'ye başvurabilir. SİYASİ MADDE (Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu- Marmara Üniversitesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Başkanı): Bu maddenin yalnızca 7 Kasım 1982'de yapılan Anayasa referandumunu kapsadığını düşünüyorum. Sonraki referandumlarda uygulanması için, maddede bu yönde açık bir gönderme yer almalı. Ayrıca 12 Eylül referandumunda yeni bir Anayasa değil, yalnızca bir Anayasa değişiklik paketi söz konusuydu. Bugün bu maddeyi uygulamak için zorlama yapanlar olabilir, ancak bu siyasi bir çaba olacaktır. BÖLGEYE SANDIK (Tuncer Bakırhan- BDP Genel Başkan Yardımcısı): Bu madde bugüne kadar uygulanmadı. Eğer uygulanırsa bölgeye sandık kurmamak gerekir. Halkın oy verme özgürlüğü olduğu gibi, sandığa gitmeme özgürlüğü de vardır. Tehdit içerikli ve anti-demokratik nitelikli bu madde, günümüz Türkiye'sine uygun değil. Ayrıca maddenin uygulanması sadece BDP'yi değil, oy vermeyen milyonlarca insanı da olumsuz etkiler. Kimsenin oy verme ve aday olma hakkı elinden alınamaz. Hiçbir siyasi parti bu maddeyi dayatmaz. DEMOKRATİK DEĞİL (Şahin Mengü-CHP Manisa Milletvekili): YSK'nın bu maddeyi dikkate almaması gerekiyor. Geçici 16. Madde, 1982'de çıkarıldı. Bir kerelik kullanıldı. Bu anti demokratik maddenin kaldırılması gerekiyor. OY KULLANAMAZLAR (İsmail Bilen-AK Parti Manisa Milletvekili ve Anayasa Komisyonu Üyesi): Madde uyarınca BDP üyeleri seçimde aday olamaz, oy bile kullanamaz. Bu madde, vatandaşlık görevini yerine getirmeyen kişilerin, ülke idaresinde söz sahibi olmasını engelliyor. Madde uygulanırsa yasak yalnız 2011 Genel Seçimleri için değil, 2014'teki yerel seçimler için de geçerli olur. Maddenin antidemokratik olduğunu düşünmüyorum. Herkes vatandaşlık bilinci taşımalı. MADDE NE DİYOR? Anayasa'da ilgili madde şu hükmü içeriyor: Geçici Madde 16 - Anayasanın halkoylamasına ilişkin oy verme kütüğünde ve sandık listesinde kaydı ve oy kullanma yeterliği bulunduğu halde hukuki veya fiili herhangi bir mazereti olmaksızın halkoylamasına katılmayanlar, Anayasanın halkoylamasını takip eden beş yıl içinde yapılacak genel ve ara seçimleri ile mahalli seçimlere ve diğer halkoylamalarına katılamazlar, seçimlerde aday olamazlar. 'Geçici madde' ne demek? Anayasa'daki geçici maddeler, normal hükümlerin tümüyle yürürlüğe gireceği döneme kadarki geçiş dönemini düzenliyor. Normal şartlar altında, geçici maddelerin belli bir süre sonra kendiliğinden geçerliliğini yitirmesi gerekiyor. Ancak 1982 Anayasası'ndaki bazı geçici maddeler, 1980 darbesinin ardından yaşanan geçiş döneminin ardından da etkisini sürdürdü. Örneğin 12 Eylül darbecilerine yargı yolunu kapatan geçici 15'inci madde, 12 Eylül 2010'daki Anayasa değişikliği referandumunda kaldırılana kadar fiilen uygulandı. Bu nedenle geçici 16'ncı maddenin günümüzde işletilmesinin önünde zaman açısından bir engel bulunmuyor. Uzmanlar, antidemokratik bir nitelik taşıyan geçici 16'nci maddenin anayasa değişiklik paketinde gündeme gelmemesini ise maddenin bu şekilde yorumlanabileceği ihtimalinin akla gelmemesine bağlıyor.